- Is ‘Critical (Race) Theory’ echte wetenschap? - 14 december 2021
- Het internet als mindblower en de mensenrechten als bron van onrust - 17 april 2021
- De ernstige fout in de UVRM: Universalisme - 11 februari 2021
Ben je atheïst en op zoek naar een mooi Sinterklaaskado voor je nog immer gelovige vader, moeder, oom, neef, broer, zus of wie er verder bij zit op Sinterklaasavond? Oh, pakken jullie kadootjes uit op kerstavond? In dat laatste geval is het wellicht ietsje riskanter, maar getuigt het des te meer van lef en uit-de-kast gekomen zijn: Overweeg het boek ‘God als misvatting’ van Richard Dawkins dat eind november in Nederlandse vertaling uitkomt.
Dawkins getroost zich daarin veel moeite om aan te tonen dat het wel buitengewoon onwaarschijnlijk is dat God werkelijk bestaat. Hij gaat daarbij uit van begrip voor hoe het zover kan komen dat iemand in God gaat geloven en windt er geen doekjes omheen dat hij op een missie is: De gelovige lezer laten inzien dat het Godsgeloof op onjuiste veronderstellingen is gebaseerd. Hij daagt als het ware de gelovige uit om zijn redeneringen en argumenten te toetsen. De gelovige die denkt te mogen volstaan met het dicht laten van dit satansboek krijgt zijn achting niet. Hij richt zijn missiewerk op de gelovigen die, ondanks dat ze zeggen volledig of deels te geloven in God, toch open willen staan voor het verhaal van de atheïst Dawkins.
Overigens, aan mij hoeft het boek niet om die reden te worden gegeven. Dawkins verdeelt namelijk de mensen in zeven categoriën:
- De gedecideerde theïst (geloof is 100%)
- De facto-theïst (geloof is bijna 100%)
- De formeel agnosticus (geloof iets meer dan 50%)
- De volstrekt onbevooroordeelde agnosticus (precies 50%)
- De formeel agnosticus (geloof iets minder dan 50%)
- De facto-atheïst (geloof bijna 0%)
- De gedecideerd atheïst (geloof is precies 0%)
Geloof me, ik behoor tot die laatste categorie. Als ik dit boek lees, is het alleen maar om mensen met nog meer argumenten om de oren te willen slaan. En of mensen daarop zitten te wachten…
groetjes, natasja
Bent u gexefnteresseerd in religie en aanverwante zaken?
Overwin dan uw drempelvrees en uw angst voor het onbekende en bezoek de volgende website:
http://dvaspreekt.web-log.nl
DVA wacht op u
Mag ik bij deze aanraden het volgende boek te raadplegen: Allister McGrath: Dawkins’ GOD, over genen, memen en de zin van het leven (ISBN: 90 435 1188 9).
Goede Kerst verder, Zalig Uiteinde en Gelukkig Nieuw Jaar A.D. 2007
Dank voor de goede wensen. Eensgelijks, afgezien van dat zalig dan. Welk uiteinde wordt eigenlijk aan gerefereerd? Oudjaar? Geldt zalig daar ook al voor? Ik dacht dat het alleen inzake het kerstfeest gold.
Het ga je goed. Fijne jaarwisseling en groetjes aan hen die jou en mij lief zijn.
Paul
(Ik heb je email-adres even verwijderd, om te voorkomen dat je (nog meer) spam gaat ontvangen. ‘Robots’ zoeken ook in weblogs naar adressen voor spamlijsten.)
Weet je Paul, op dit weblog heb ik het over een heleboel en ook over religie en athexefsme. Als je goed leest, dan zul je merken (althans dat wens ik) dat ik een duidelijk onderscheid maak tussen enerzijds de gelovigen die het een individuele zaak vinden en er in de praktijk geen al te verre consequenties aan verbinden en anderzijds, inderdaad, de fundamentalisten, die ik overigens vooral in moslimkringen meen waar te nemen.
Verder provoceer ik de gelovigen graag, in de hoop dat er verder nagedacht wordt over geloven. Op prikkelende stellingen wordt door gelovigen vaak stereotiep en dus voorspelbaar niet-inhoudelijk gereageerd. In feite doe jij dat ook, door mijn woorden af te doen als een kruistocht, gedram, dedain, arrogant, semi-wetenschappelijk, een tirade, enzovoort. Allemaal niet-inhoudelijke opmerkingen. Maar ook door te wijzen op de hoge, schone inzichten van het geloven en de daaruit voortgevloeide liefdadigheden in dorp, gemeenschap en bij de zendingsmissies. Alsof niet-gelovers zich niet met liefdadigheid en ontwikkelingswerk bezighouden? Ik heb her en der het ontwikkelingswerk van geloofsgemeenschappen geprezen. Niks, niet veel althans, mis mee. Maar waar het mij hier veeleer om gaat, is wat discussie over vragen zoals:
Hoe stel je je het contact in de hemel voor, zo zonder ogen, geheugen en mond?
Vindt je 100 miljoen keer 100 miljoen eeuwen en nog langer niet wat erg lang voor een verblijf in de hemel of hel?
Als God echt almachtig is, dan heeft Hij ook een vrije wil en dan zou het zomaar kunnen gebeuren dat Hij besluit jou in de Hel te stoppen, ook al vind je zelf alle recht op een plaats in de Hemel te hebben verdiend.
Of, als God echt almachtig is en een vrije wil heeft, dan kan Hij ook zomaar de vrijheid nemen op kwaadaardige gedachten te komen en daarnaar te handelen.
En zo zijn er nog wel wat dilemma’s. Niet voor mij, want ik ga er van uit dat Hij niet bestaat. Maar wel voor gelovigen. Wie het Godsidee aanhangt, moet zich een slag in de rondte redeneren om dat idee overeind te houden.
“Atheologie” van Michel Onfray
Heerlijk boek.
Atheology ligt ergens in de buurt van mijn nachtkastje. Ben ergen in hoofdstuk 3 blijven steken. Niet omdat het moeilijk is, meer omdat er nog zoveel ander spul om aandacht vraagt. Zeg me, komt er na hoofdstuk 3 nog iets van belang?
Dat is nogal algemeen: onze verhouding met de Gever van het leven en met alle andere schepselen aan wie dat leven ook gegeven is. En juist omdat het zo algemeen is, betekent het dat gelovig leven alle aspecten van het leven omvat. Dat biedt ruimte om het eens over andere zaken te hebben dan over de traditionele onderwerpen zoals de seksuele moraal. Bijvoorbeeld over milieuvervuiling, dierenwelzijn, economie en ontwikkelingsproblematiek. Het verrast veel mensen vaak hoe de kerk daarover denkt en welke standpunten zij daar over heeft.
Het fundament van het denken van de kerk is de Schrift. En als we in de Bijbel lezen zien we meteen al hoe God denkt over het menselijk samenleven. Bij de profeet Amos zegt God dat Hij alle offers en lofgezangen beu is. God wil dat er rechtvaardigheid wordt gedaan. Spijtig genoeg hebben mensen niet aan één waarschuwing genoeg. Telkens opnieuw moet de vermaning klinken. Dat was zo in de oudheid, want na Amos hebben nog veel andere profeten ongeveer dezelfde boodschap gebracht. Nadien ook in het Nieuwe Testament, want ook Jezus verkondigd met woord en daad niets anders. En in onze tijd is het (helaas) niet veel anders.
In de moderne tijd zet de Industriële Revolutie de verhouding tussen bevolkingsgroepen op scherp. Dorpsverbanden waarin men naar elkaar omkeek maakte plaats voor anonieme armoede en mensonterende arbeidsomstandigheden in de fabriekswijken in de stad. In Frankrijk begint Frederic Ozanan, een student, een beweging die zich het lot van de verpauperde arbeiders aantrekt. Het groeit uit tot het internationale verband van Vincentiusverenigingen. Het gaat Ozanan niet om liefdadigheid, een aalmoes, maar om andere leefomstandigheden voor de mensen. Niet omdat hij hen dat gunt, maar omdat ze daar recht op hebben. Niet barmhartigheid, maar rechtvaardigheid staat voorop.
Later in de negentiende eeuw laat ook de paus van zich horen in wat inmiddels de sociale kwestie is gaan heten. In 1891 verschijnt er een encycliek van paus Leo XIII. De encycliek heet Rerum Novarum, vertaalt ‘nieuwe zaken’. De paus schrijft ondermeer dat iedereen zaken in persoonlijk eigendom mag hebben. Dat is in de ogen van vandaag misschien weinig schokkend. Maar de elite van die tijd dacht er anders over. Als iedereen eigendom mocht hebben, mochten arbeiders dat dus ook. Dat was haaks op de denkbeelden van een belangrijk deel van de heersende klasse. Meteen stelt de paus dat het recht van eigendom niet onbeperkt is. De mens is een sociaal wezen. Als een kleine groep alles heeft, terwijl een ander crepeert, dan is dat niet zoals God het heeft bedoeld. En dan moet het recht van eigendom maar een stapje terug doen voor die kleine groep. Zoals Mgr. Muskens het 10 jaar geleden zei: dan mag degene die honger leidt een brood wegnemen. Ook dat was en is tegen het zere been van velen. Verder stelt de paus dat een arbeider recht heeft op een loon waarmee hij zijn gezin kan onderhouden. Arbeid en kapitaal hebben elkaar nodig, en de staat moet een rechtvaardige verhouding tussen die twee bewaken. In een goede samenleving (bonum commune) zoals de kerk die voorstaat is er een menswaardig bestaan voor iedereen. Dat is een verantwoordelijkheid van alle leden van die samenleving. Natuurlijk heeft de staat een taak daarin, maar de leden kunnen niet alles afschuiven naar de staat. Iedereen is schepsel Gods, dus iedereen die kan moet ook meedoen. Maar er bestaan niet alleen plichten, daar horen ook rechten bij. Zoals het recht voor iedereen om zich te verenigingen, dus ook voor arbeiders. De encycliek was dan ook het startschot voor de katholieke vakbonden. Het is niet meer zo goed in te voelen wat een bevrijding de erkenning van hun rechten voor de arbeidersklasse in die tijd betekende. Maar in diverse grote plaatsen in Nederland (ook boven de grote rivieren) kunt u Leo XIII straten aantreffen. Meestal in wijken van katholieke woningbouwverenigingen en aangelegd aan het begin van de twintigste eeuw. Jaren na het verschijnen van de encycliek, was men de vormgever van de sociale leer in de moderne tijd nog niet vergeten..
Het sociale denken van de kerk is niet opgehouden na 1891. De wereld stond en staat niet stil. Er kwamen nieuwe sociale kwesties op de agenda. De verjaardagen van de verschijning van Rerum Novarum zijn vaak aanleiding geweest voor een nieuwe encycliek over een sociaal onderwerp. In 1891 ging het nog vooral om de eerste emancipatie van arbeiders. Het denken over medezeggenschap en arbeidsomstandigheden moet zich dan nog ontwikkelen. Net zoals de verhouding staat – particulier initiatief. Dat gebeurt bijvoorbeeld bij de veertigste verjaardag in de encycliek Quadragissimo Anno (1931, Pius XI). In de eerste helft van de twintigste eeuw betreffen de onderwerpen vooral binnenlandse verhoudingen. In latere encyclieken komt de internationale dimensie erbij, zowel de ontwikkelingsproblematiek en vredesvraagstukken als het milieuvraagstuk. Zo is te zien hoe de maatschappelijke thema’s van na de Tweede Wereldoorlog terugkomen in de diverse kerkelijke documenten. In de laatste tijd is er vanuit de kerk aandacht voor de overwaardering van het economische (het zg. marktfundamentalisme). Dit zijn aspecten van de RK levensovertuiging die niet altijd, overal en bij iedereen bekend zijn. Daarom is de sociale leer een verborgen geheim van de kerk. Juist daarom vertel ik er over. Want wie vind het nu niet leuk om een geheimpje verklapt te horen worden.
Deze tekst is net even te doorwrocht voor een spontane blogreactie. Ik neem aan dat het uit een werkstuk o.i.d. is geplukt en wellicht de laatste allinea de rechtvaardiging weergeeft. Niks mis mee overigens. Alleen, het wordt voor mij linke soep om er inhoudelijk op in te gaan. Voor ik het weet word ik om de oren geslagen met literatuurverwijzingen en kan ik daar niet veel tegenover zetten. Immers, ik heb weinig kaas gegeten van de RK geschiedenis.
Toch, ik ga trachten er wat zinnigs op te zeggen. Het is mij onduidelijk of je pretendeert dat de belangrijkste sociale kwesties gexefnitieerd zijn door katholieken, met name door hun pauzen. Ik constateer in elk geval wel dat je andere groeperingen niet noemt, terwijl ik uit mijn geschiedenislessen heb onthouden dat het met name socialistische personen en groeperingen waren die sociale kwesties aan de orde stelden en dat dit maar al te vaak ongelovige thomassen waren. Ik noem maar even Marx. Maar goed, paus Leo XIII zal vast het zijne hebben bijgedragen. Ik geloof je. Toch lijkt het me beter de RK-inbreng te plaatsen nxe0xe0st die van anderen, voor het evenwicht. Tenzij de RK-inbreng volgens jou natuurlijk leidend was.
Een ander gewicht dat ik mis is een opsomminkje van wat de pauzen in de loop der eeuwen zoal juist in het nxe0deel van het klootjesvolk hebben gezegd. Ik meen toch te weten dat pauzen eeuwenlang het verlengstuk zijn geweest van de heersende klasse, en eigenlijk zelf een zeer voorname plaats in die heersende klasse innamen. Het verhaal over de sociale paus/pauzen van de laatste eeuw/eeuwen wordt sterker als eerst, dan wel ook, wordt erkend dat er uit naam van andere pauzen verschrikkelijk onrecht is aangedaan.
En tenslotte, wat me opvalt is dat het geloven wordt gerechtvaardigd met de bewering dat de wereld dankzij de gelovigen sociaal rechtvaardig is geworden. Zo’n beetje dankzij het feit dat in de kerk elke week weer vanaf de kansel de dorpsbewoners werden opgeroepen toch vooral hun medemens recht te doen. Het grondgeloof in de medemens is bij de gelovigen blijkbaar negatief; Als de boodschap niet telkens herhaald en herhaald wordt, zal de mens zich als een egoxefst opstellen en zal de samenleving nooit een mooie vorm krijgen. Men kan zich afvragen hoe een athexefstisch type als ik, die zich nooit vanaf een kansel heeft laten inprenten dat hij goed moet doen, toch mèt jou van mening is dat rechtvaardigheid zeer belangrijk is. Van wie heb ik dat nou toch. Het is een raadsel.
Ik erken/zie trouwens wel dat het geloof een rol heeft gespeeld in het beschavingsproces. De mens is al een tijdlang behept met een behoefte om verschijnselen te verklaren. Da’s blijkbaar nuttig, bijv. om angsten te beteugelen. Ik denk dat machthebbers al millenialang via geloof het volk hebben gemanipuleerd, om er uit egoxefstisch motieven macht over te houden, xf2f omdat ze feitelijk verlichte geesten waren die een droom hadden, bijv. een land zonder ziekten, zonder lijden, zonder bekvechten. Er waren er dus bij met slechte motieven én met goede motieven.
Maar in onze eeuw zouden we beter moeten weten. Immers, Darwin heeft ons een alternatieve, wetenschappelijk zeer suggestieve verklaring gegeven voor allerlei zaken die men vroeger zonder een gods- of godengeloof niet wist te duiden. Ik sluit niet uit dat de moderne evolutietheorie er op punten nog steeds naast zit, maar als verklaringsmodel is het al zoveel beter dan welk godsgeloof ook.
Uit bovenstaande mag men opmaken dat ik onderken dat het godsgeloof ook een gunstige, en wellicht onmisbare, invloed in ons beschavingsproces heeft gehad. Mijn dank gaat dan ook uit naar paus Leo XIII. Maar nu is het tijd om het rechtvaardigheidsgevoel te grondvesten op de beginselen van bijv. de evolutietheorie. Want wie nog steeds gelooft dat “het recht van de sterkste” duidt op onrechtvaardigheid, heeft van diezelfde theorie niet veel begrepen en moet zich erop herbezinnen. Dawkins is dan misschien wel het beste boek.
Nu jij weer. 😉
Gelukkig is er veel goeds in de wereld zonder dat daar doorlopend godgelovigen mee bezig zijn geweest. Rechtvaardigheid is geen exclusief domein van de paus. Centraal in de christelijke leer staat de opdracht aan ons mensen om de liefde van God voor de mensen, hier op aarde na te volgen en onze medemensen lief te hebben. Niet alleen je vrouw en je kinderen, maar ook de buurman, je collega, en al die mensen die je niet 100% liggen. Een loot van die stam is rechtvaardigheid. Maar net zo als je niet onkerkelijk behoeft te zijn om onchristelijk te handelen, behoeft iemand niet christelijk te zijn om te handelen in lijn met de christelijke leer. Kortom: blijf athexefst en blijf rechtvaardig (je inzichten zijn troebel maar je handelen niet) dat is beter dan dat je beiden opgeeft.
Het waardoor versus het waarom. Heel goed. Ikzelf maak ook graag dat onderscheid. Maar voor mij is ‘waarom’ gekoppeld aan ‘reden’. En redenen zijn typerend voor met redeneren, of beter: met een wil, behepte wezens, zoals de mens. Laat ik ruim denken en ook dieren een wil toedichten. Maar dan heb je het wel gehad. Nou okay, eventueel zijn er andere met wil behepte wezens die wij niet kennen, die niet meer bestaan, of die elders bestaan. Ik vind dat idee eigenlijk zelfs plausibeler dan dat ze niet bestaan of bestaan hebben. Het enige idee dat ik werkelijk bestrijd, is het idee dat er één zo’n wezen is dat almachtig het hele heelal bestierd heeft, nog steeds bestiert en dat eeuwig zal blijven doen.
Overigens is nou juist de KERN van de moderne evolutietheorie dat deze telkens weer bewijzen op tafel legt dat iets ontstaan kan zijn puur op basis van het ‘waardoor’. Er blijkt voor de verklaring van complexe structuren als bijv. het oog helemaal geen ‘waarom’ of ontwerper nodig te zijn. Algorithmen die gestoeld zijn op natuurkundige eigenschappen verklaren de evolutie. Ik noemde niet voor niks het oog. Er zijn computersimulaties die aantonen dat er voor de evolutie van het oog minder dan 200 mutatiestappen nodig waren. Dat is in een tijdbestek van veel minder dan een miljoen jaar te realiseren. En in die tussentijd hadden wezens dan ook al waarneming, weliswaar van een primitievere vorm, maar toch.
De waarom-vraag is in feite irrelevant geworden voor de beantwoording van het bestaan van alles. En dat weten we pas sinds Darwin’s werk. En daarom is pas sinds Darwin het godsgeloof wetenschappelijk te weerleggen. Vandaar de focus.
Groetjes trouwens. 🙂
Het fundament van het denken van de kerk is de Schrift. En als we in de Bijbel lezen zien we meteen al hoe God denkt over het menselijk samenleven. Bij de profeet Amos zegt God dat Hij alle offers en lofgezangen beu is. God wil dat er rechtvaardigheid wordt gedaan.
Toevallig las ik vandaag over Jesaja 1:11-17. Jesaja is, als ik het goed heb, de zoon van Amos. Het was in dat stuk van de bijbel dat God zich nogal humeurig (als ware Hij een mens) toonde, en een tirade tegen offers, lofgezangen (sic), wierook (sic), nieuwemaan en andere feesten, aanhoudend bidden (sic) en zelfs tegen de sabbat (sic) hield. Mensen moesten recht doen, zoals tirannen in toom houden en weduwen en wezen beschermen.
Gezien je strofe ‘als we in de Bijbel lezen zien we meteen al’ lijkt het erop dat je vindt dat het in het RK geloof vooral gaat om rechtvaardigheid betrachten. En omdat in Jesaja in nogal algemene woorden wordt gerefereerd aan rechtvaardigheid, zou het zo kunnen zijn dat je bovendien vindt dat we als mens zelf moeten uitzoeken wat wel en wat niet rechtvaardig is.
Ik vind dat echter een subjectieve, eenzijdige uitleg van de bijbel. Je kan met veel groter gemak plekken in de bijbel vinden waar ons toch evengoed precies wordt voorgeschreven wat wel en wat niet rechtvaardig is, naar het oordeel van God. Van de autonomie van de mens blijft zo niets of niet veel over.
En belangrijker: Het gaat in de bijbel slechts in tweede instantie om rechtvaardigheid. Een nóg hoger principe is het absolute vertrouwen dat de gelovige in God moet hebben en dat deze dientengevolge volledig aan God moet gehoorzamen. Als de gelovige moet kiezen tussen rechtvaardigheid en gehoorzamen aan God, dan dient deze te kiezen voor dat laatste, zoals Abraham blijkbaar deed toen hij zijn zoon ging offeren, omdat God hem dat had opgedragen, zogenaamd ter test.
Het is voor mij even vaag waar ik jou moet plaatsen. Zou jij net als Abraham je zoon meenemen naar de offerplaats, louter omdat je het volste vertrouwen in God hebt? Of is de impact van de bijbel en je geloof eerst en vooral een sterke drang om recht te doen aan de medemens.
Als het dat eerste is, dan voeren we een andere vervolgdiscussie dan wanneer je het tweede vindt. Mocht je vooral aandrang voelen om de bijbel als inspiratiebron voor rechtvaardigheid te zien, dan is de vervolgdiscussie wellicht:
Houd het op bij God’s opdracht dxe0t we rechtvaardig moeten zijn, en moeten we vervolgens met zijn allen consensus trachten te bereiken over wat rechtvaardig is en wat niet (dus over de moraal)? Of ga je verder en vind je dat we God’s instructies daarover – zoals verwoord op allerlei plekken in de bijbel – als onverbiddelijk uitgangspunt moeten nemen.