Schuivende dienbladen

• Over
• Laatste berichten

Volg me

Peter van Lenth

Vroeguh was ik hartstikke links en gaf ik op rechts af. Maar ja, de tijden veranderen en ik ben tot nieuwe inzichten gekomen. Welke? Lees mijn artikelen.

Volg me

Laatste berichten van Peter van Lenth (alles zien)

• Is ‘Critical (Race) Theory’ echte wetenschap? - 14 december 2021
• Het internet als mindblower en de mensenrechten als bron van onrust - 17 april 2021
• De ernstige fout in de UVRM: Universalisme - 11 februari 2021

 De Volkskrant van afgelopen zaterdag bevatte een bovenmodaal aantal uitstekende opinie-artikelen en al of niet objectieve samenvattingen, over de huidige verkiezingen wel te verstaan. Nausicaa Marbe, Oscar van den Boogaard en H.J. Schoo op pagina 17, Philip van Praag en Hans Wansink samen, mijn heldin Ayaan, Marjolijn Februari, ingezonden brieven, de Ombudsman, allen in het katern Het Betoog, Sanne ten Hoove en Philippe Remarque samen, en nog zo wat artikelen in het katern Het Vervolg. Als de Volkskrant consequent zulke artikelen via de website voor de eeuwigheid ter beschikking zou stellen, zou ik ze hier zeker voorzien hebben van hyperlinks. Maar nu kan ik niet veel anders dan mijn eigen gevoel weergeven, een gevoel dat niet zozeer gevormd is door lezing van deze artikelen, maar er wel grosso modo door bevestigd is en op punten wellicht bijgeschaafd.

Er zit een mechanisme in ons politiek bestel dat óf expres is ingebouwd óf tot nu toe door de meeste mensen niet wordt gezien. Maar het zou ook zo kunnen zijn dat het een mechanisme is dat pas aan het werk is sinds we overspoeld worden door dagelijkse peilingen, internet, tv-debatten en tv-presentaties van politici in de rol van presentator en interviewer bovenop de rol van geïnterviewde, die ze al langer vervullen. In dat geval gaat het om een mechanisme dat èn niet expres is ingebouwd in ons politiek bestel èn we tot voor kort niet kònden zien. Vanmiddag demonstreerde ik het bij de lunch aan collega’s: Ik pakte twee dienbladen, zette ze naast elkaar, posteerde op het ene dienblad de ‘linkse’ partijen en op het andere blad de ‘rechtse’ partijen. Uit de peilingen blijkt dat een zwevende kiezer wel op een van beide dienbladen staat, maar binnen dat dienblad geregeld overstapt, op zoek naar een plekje waarvan wordt vermoed dat het de juiste balans teweegbrengt. Neigt de minst linkse partij te gaan samenwerken met de minst rechtse partij en wil je per sé een linkse coalitie? Dan kies je wellicht extremer links om zo je standpunt aan die minst linkse partij kenbaar te maken. Wil je echter juist een coalitie tussen de middenpartijen bewerkstelligen, maar wil je dat de linkse partij daarvan de leiding neemt? Dan zul je je stem vooral aan die partij gunnen. Maar sluit die partij niet uit dat het wellicht toch gaat samenwerken met de andere linkse partijen? Dan wil je misschien die partij toch wat laten slinken door strategisch rechts te kiezen om hen minder keuzemogelijkheid te bieden. En zo voort, en zo voort. Maar het is niet zozeer dàt mechanisme waarop ik wil wijzen.

Het mechanisme waar het mij om gaat, visualiseerde ik door beide dienbladen heen en weer, maar op blijvend vaste afstand van elkaar, te bewegen. Ofwel, er vindt in de loop van de tijd, juist door hoe met name de zwevende kiezers reageren op peilingen, een haast onzichtbare verschuiving plaats van àlle politieke partijen op de lijn links-rechts. De politici, hun vertrouwelingen en hun verkiezingsstrategen krijgen constant feedback over hun stellingnamen, zien daarbij het percentage kiezers slinken of toenemen, zijn niet van zins om vanwege principiële dogma’s de macht zomaar weg te geven aan partijen die minder moeite hebben met opportunistische standpunten en besluiten om de scherpste kantjes ervan af te halen.

Het kan, rationeel en vanuit wiskundige principes beschouwd, haast niet anders of er vormen zich altijd twee machtsblokken die ieder ongeveer even groot worden, op voorwaarde dat beide blokken de meningen van de kiezers verwerken willen in hun standpunten. Het kan ook niet anders of er blijven mensen die deze twee blokken zullen kenmerken als het linkse blok en het rechtse blok. Wat deze mensen niet zien is dat beide blokken een zelfde kant op zijn gegaan in de loop van de tijd. De helikopter-view om dat te zien ontbreekt bij velen.

Nu ziende dat er feitelijk twee blokken zijn, die bovendien over een heleboel punten vrijwel identiek denken – ja, heb het eens over de overeenkomsten … -, zou je de vraag kunnen stellen of we in Nederland in de toekomst niet beter af zouden zijn met slechts twee politieke partijen, althans op landelijk niveau. Neem als voorbeeld de VS, waar weliswaar heel veel meer dan twee politieke partijen zijn, maar waar het altijd slechts tussen de Democraten en de Republikeinen gaat, althans op landelijk niveau.

Principiëlen kunnen ook prima in een twee-partijenstelsel aan de bak. Zij kunnen binnen een van beide partijen een machtsblok proberen te vormen. Er komen als het ware verkiezingen bij, namelijk interne partijverkiezingen.

Mijn verwachting is dat het ene decennium de ene partij veelal regeert en dat de andere partij het volgende decennium de macht overneemt. In het verleden voelde mijn stem altijd als een verloren stem, want deze ging steevast naar de PSP. Was het ook destijds al een tweepartijenstelsel geweest, dan zou het volgende duidelijker hebben gelegen: De interne strijd zou ik – als lid van de PSP-sectie – elke keer weer verloren hebben van de PvdA-sectie, maar bij menig landelijke verkiezing zou ik toch hebben mogen meejuichen. En dat is wel zo goed voor de … motivatie!

Ons huidige veel-partijen bestel leidt onder de huidige omstandigheden bij velen tot … demotivatie; Men heeft het gevoel dat de stem door de begunstigde partij anders wordt gebruikt dan deze bedoeld was. Terwijl men wellicht een linkse coalitie wenste te ondersteunen, blijkt een links-rechtse coalitie te ontstaan. Of, terwijl men over een bepaald punt principieel anti of pro denkt, blijkt de begunstigde partij in de coalitie-onderhandelingen juist op dat punt de coalitiegenoot tegemoet te komen.

Zulk ‘gekonkel’ gebeurt simpelweg niet als van twee partijen er slechts eentje kan winnen. Coalitie-onderhandelingen worden zo vermeden, verkiezingsbeloften kunnen ongekort uitgevoerd worden. De afrekening komt later wel. De motivatie blijft of komt weer terug.

Het wordt tijd voor overdenken van ons politiek bestel. Misschien dan toch maar D66, dè partij van de parlementaire hervormingen? Mwah, nee, andere standpunten van deze partij staan me niet aan. Het blijft tobben voor me, ik ben er nog niet uit. Jij wel?