- Is ‘Critical (Race) Theory’ echte wetenschap? - 14 december 2021
- Het internet als mindblower en de mensenrechten als bron van onrust - 17 april 2021
- De ernstige fout in de UVRM: Universalisme - 11 februari 2021
Vanochtend had ik een droom. Het ging over moraal. Ja, die Mihai, die nagel aan ook mijn doodskist, die hakt er weer flink op los in zijn blogs. Ook al studeert hij er voor, voor wijsgeer is hij niet in de wieg gelegd. Maar zijn kromme redeneerwijze dwingt zijn lezers en reageerders er wel toe om alle zeilen bij te zetten. Waar de meeste mensen aan een half woord genoeg hebben om iets te begrijpen, heb je bij hem aan een overdaad aan zo goed mogelijk geformuleerde zinnen nog niet genoeg om hem te overtuigen, om zijn vertrouwen in je redenering te winnen. Altijd weer slaagt hij erin om je te beschuldigen van fout of zelfs misdadig denken en handelen. Gek word je ervan en ik raad eenieder aan om daarom niet te lang bij hem te blijven hangen. Hang liever hier nog even rond.
Okay, het ging dus om moraal. Bij Mihai is er uitgebreid over gediscussieerd. Mihai zelf lijkt het Prisonners Dilemma te beschouwen als de ultieme test van ieders moraal. Mensen zouden volgens de moraal denken en handelen omdat zulks hen het meeste oplevert op het punt van overlevingskans en kwaliteit van leven; we zijn allen bij een hoge moraal gebaat. Ook het recent weer door de koningin onder de aandacht gebrachte gezegde “wat u niet wil dat u geschiedt, doet dat ook een ander niet” zou er alles mee te maken hebben.
Ik heb al bij hem gereageerd dat het Prisonners Dilemma er, wat mij betreft, nogal buiten staat. In dat sociaal-psychologisch experiment gaat het om twee boeven die ieder kunnen kiezen voor schuld ontkennen en bekennen. Ze weten niet wat de ander zal zeggen, maar de strafmaat hangt van de combinatie van antwoorden af en is zo gekozen dat ze een dilemma ervaren. Het gaat bij dit experiment mijns inziens vooral om het calculerend vermogen van de mens, niet zozeer om zijn moraal.
Nu bedacht ik me dus in mijn droom dat er wel een rechtstreeks verband is tussen moraal en VERTROUWEN. Hiermee zeg ik niet dat vertrouwen de enige beïnvloedende factor is, maar wel dat het een voorname is. Ik stel dat een handeling die ‘getuigt’ van moraal alleen verwacht mag en kan worden als er sprake is van vertrouwen tussen de betrokkenen. Wanneer een van beide partijen geen vertrouwen heeft in de andere partij, zal deze partij zich niet per sé geroepen voelen te handelen op basis van moraal. Daarmee is niet gezegd dat zo’n partij niet in staat is tot moreel handelen en denken. Er is alleen mee gezegd dat er dan andere redenen zijn ingebracht om in dat geval te kiezen voor schijnbaar immoreel of amoreel gedrag.
Moraal is niet gestoeld op universele principes. Wantrouw eenieder die zoiets beweert. Het gaat bij moraal altijd, maar dan ook altijd, om een mening, over goed en fout, waarvan gehoopt of zelfs verwacht wordt dat anderen die blijken te delen en op basis waarvan men vertrouwen in elkaar kan krijgen. Alleen als dat vertrouwen er blijkt te zijn zullen zij zich conform die moraal gaan gedragen. In de interactie met anderen zullen mensen zich niet slechts door hun (eigen) moraal laten leiden, maar ook door andere overlevingsmechanismen, zoals negeren, beschimpen, huichelen, jokken, naar de mond praten, verzwijgen, voor de bek slaan, in elkaar slaan, verdrijven, ophangen, opblazen, uitmoorden.
Was dat nou een goede droom? Of was ook deze droom bedrog.
(zie http://www.newscientisttech.com/article.ns?id=mg18925425.600&feedId=info-tech_rss20)
Als te veel mensen zich immoreel gedragen wordt ieders leven slechter ja. Maar dan vooral doordat men er doorgaans niet vrolijker op wordt (onvrede, knagend geweten). En er steeds meer vergelding nodig is.
Hoe het ook vaak anders lijkt. Immoreel gedrag geeft haar weerslag in ons gemoed. Dat is dan ook de rede dat wij het, voor ons eigen geluk, beter kunnen laten.
Greetings Esther