- Is ‘Critical (Race) Theory’ echte wetenschap? - 14 december 2021
- Het internet als mindblower en de mensenrechten als bron van onrust - 17 april 2021
- De ernstige fout in de UVRM: Universalisme - 11 februari 2021
Het was een bijzondere week waarin twee groepen burgers lijnrecht tegenover elkaar stonden. De ene groep verweet Wilders haat te zaaien, de andere groep verweet de media een hetze tegen Wilders te voeren. En in het kader van die tegenstelling vlogen aanverwante beschuldigingen over en weer. Wat langzaam tot me doordrong is dat beide groepen er eigenlijk niet in slagen om zich in te leven in de andere groep. Beide proberen de andere te laten inzien wat er krom is aan de redeneringen van de andere, blijkbaar zonder ook maar enig succes.
Degenen die Wilders haatzaaien verwijten blijven volharden in die mening, in weerwil van elke uitleg die Wilders heeft gegeven; het is alsof ze òf er niet naar hebben geluisterd, zelfs niet na aandringen, òf dat de uitleg het ene oor ingaat en het andere oor uit. Als je vraagt wat Wilders nou eigenlijk aan uitleg gegeven heeft, blijft het steeds verbijsterend stil of er volgen ronduit onjuiste uitspraken; men blijkt het gewoon niet te weten.
Idem snappen deze mensen er niets van als je hen wijst op “de hetze door de media”, dat die het idee van het haatzaaien door Wilders de afgelopen week in grote eendracht hebben verkondigd in grote gelaagdheid, van grof geschut op de voorpagina’s tot en met geniepige diskwalificaties in columns en ‘kleiner nieuws’ die een langzame, maar efficiënte karaktermoord beogen.
Daar kan de schijnbare ongevoeligheid van de Wilders-verdedigers tegenover gesteld worden; ongevoelig voor de stelling dat Wilders haat zaaide met zijn minder-Marokkanen uitspraak. Zij snappen werkelijk niet waar al die mensen zich toch zo druk over maken. Immers, het is toch overduidelijk dat Wilders niet bedoelt dat alle Marokkanen het land uit moeten?! Mensen moeten gewoon goed luisteren en lezen. Ook snappen ze maar niet dat die anderen de hetze niet zien; ook die is toch immers overduidelijk?!
Selectieve waarneming, dat zal het zijn. Of misschien beter: selectieve perceptie. Het Engelse perception mag weliswaar vertaald worden met waarneming, maar het heeft toch een wat bredere betekenis. Bij waarneming denken we vooral aan waarnemen met de zintuigen. Bij perceptie gaat het bovendien om interpretatie, om hoe we iets opvatten. Wat maken we ergens van. Laten we vasthouden aan het spelende voorbeeld (voorbeeld, want het is alom toepasbaar) van Wilders als die zich tot zijn zaal richt en zegt: “met minder lasten en als het even kan wat minder Marokkanen”. Bij blijkbaar veel mensen gaat op zo’n moment in het hoofd een alarmbelletje af: “Tsje, wat onbeschoft nou weer”, denken ze dan. Anderen ervaren het volstrekt niet zo, bij hen gaat dat alarmbelletje dus niet af. Dit is bij beiden een kwestie van selectieve perceptie. Nu zou dat alarmpje vanzelf zijn gedoofd als er niet een horde journalisten was geweest die besloot groot alarm te slaan. Bij andere politici lokte deze horde genoeg uitspraken uit om de bladen, radio en tv dagenlang mee te vullen: Een hetze, zo ervoer nu opeens juist de ‘andere’ groep. Dit keer ging er dus juist bij hen een alarmbelletje af, en dat terwijl ditzelfde alarmbelletje volstrekt niet afging bij de eerder genoemde groep. Selectieve perceptie bij beide groepen.
Is selectieve perceptie altijd onjuist? Natuurlijk niet. Er zijn eigenlijk een paar mogelijkheden. De perceptie zou kunnen berusten op juiste waarnemingen, interpretaties en argumentatie. Idem zou dat niet het geval kunnen zijn. Om het nog ingewikkelder te maken, het zou ook deels kunnen kloppen en dus deels onjuist kunnen zijn. Is het selectief niet-percipiëren altijd onjuist? Natuurlijk niet. Ook in dat geval kan het kloppen dat er iets niet werd waargenomen of opgevat, omdat het nou eenmaal niet gebeurde of zus-en-zo bedoeld was. Of het wordt objectief beschouwd ten onrechte niet waargenomen en opgevat. Of het klopt deels wel en deels niet.
Zie daar het dilemma: Je kan mensen die selectief percipiëren niet bij voorbaat ongelijk of gelijk geven. Je zal je echt per geval in de materie moeten verdiepen om er zo’n uitspraak over te kunnen doen. Maar dan moet zo’n oordeel wel gegeven worden door iemand die in staat is om zich in beide ‘kampen’ te kunnen inleven, teneinde beide percepties te kunnen ervaren. Dat vereist empathie voor beide groepen, dubbele empathie die binnen beide groepen nu juist per definitie blijkt te ontbreken. Ook na een hele week elkaar de maat nemen lijken de mensen binnen de groepen geen centimeter naar elkaar te zijn opgeschoven. Sterker, de kloof tussen beiden lijkt alleen maar te zijn verdiept.
Empathie lijkt me in deze een sleutelwoord. Ik dacht altijd dat met name het linkse deel van de mensheid daarin goed was. Maar het besef is bij me doorgedrongen dat dit helemaal niet waar is. Het linkse deel blijkt voornamelijk empathie te hebben voor het eigen deel van de samenleving. De opvattingen van het andere deel, zeg maar van rechts, worden gezien als fout-fout-fout. Dat er evengoed weleens een redelijke argumentatie achter zou kunnen zitten wordt niet geloofd; de empathie ontbreekt ten enenmale. En andersom? Ik zit momenteel zelf in een transitie. Ik kom overduidelijk uit het linkse deel. Het hele denken aldaar is me met de paplepel ingegoten. Wat me aan mezelf opvalt is dat ik steeds meer moeite heb om me in de perceptie van links in te leven, een perceptie die vroeger mijn eigen identiteit bepaalde. Mijn empathisch vermogen ervoor lijkt weg te ebben. Daar staat echter tegenover dat mijn empathie voor de perceptie van rechts sterk toeneemt, terwijl ik die vroeger volstrekt niet had, zo besef ik tegenwoordig. Ben ik dus verrechtst? Het lijkt onontkoombaar dat te concluderen, maar ondertussen staat allerlei van oorsprong links gedachtengoed bij mij nog steeds midden op mijn netvlies. Sterker, ik meen dat gedachtengoed beter in de gaten te houden dan de meeste linkse rakkers. Wat te denken van de rechten van homo’s en vrouwen, die links echt te gemakkelijk heeft laten ondermijnen door de islam. Ook denk ik dat de historische linkse politici, denk aan Drees, hun hoofd zouden schudden bij het aanschouwen van het gedachtengoed in de hedendaagse PvdA, ware ze niet dood. De oorspronkelijke idealen zijn voor mij niet meer herkenbaar bij die partij. Kortom, ja, ik ben verrechtst, maar ik ben niet anti-links geworden. Wel heb ik niet langer binding met de politici die zich tegenwoordig het predikaat links hebben toegeëigend.
En hoe zit het met jou? Hoe zit het met jouw empathie? Hoe zit het met jou perceptie?
Ikzelf heb deze week bij de ombudsvrouw van de VK een klacht ingediend omdat de brievenredactie slechts anti-Wilders brieven publiceerde. Mijn eigen (meerdere) inzendingen kwamen retour met de standaard mededeling over ‘beperkte ruimte’. Maar goed, ik verweet de VK dan ook openlijk een hetze te voeren en gaf telkens expliciete voorbeelden.
Zo ver gaat Pinto nog niet. Bovendien laat hij op zeker moment ook blijken waar hij het niet eens is met Wilders. Dat mag uiteraard, maar dat is voor de VK blijkbaar net voldoende om het stuk toch te plaatsen. Bovendien is hij een Marokkaanse Nederlander en ook nog eens bekend als directeur van ‘het intercultureel instituut’. Als ze zelfs hem al zouden weigeren, ja dan is de kritiek van het voeren van een hetze al helemaal een schot in open doel.