- Is ‘Critical (Race) Theory’ echte wetenschap? - 14 december 2021
- Het internet als mindblower en de mensenrechten als bron van onrust - 17 april 2021
- De ernstige fout in de UVRM: Universalisme - 11 februari 2021
Facebook, Twitter en vergelijkbare internetmedia worden door vrijwel iedereen als een aanwinst gezien, maar zijn ze dat wel echt? Voorstanders zeggen dat het voor iedereen nog nooit zo makkelijk is geweest aansluiting te vinden bij anderen met dezelfde hobby of visie. Tegenstanders zeggen dat het voor iedereen nog nooit zo makkelijk is geweest zich aan te sluiten bij anderen met dezelfde verknipte ideologie of kijk op de wereld. Ikzelf behoorde tot de voorstanders, maar ik ben aan het schuiven, geef ik toe. Niet dat ik er al uit ben, maar steeds duidelijker dringt het nadeel zich op in mijn gedachten.
Er is geen kijk op de wereld of er is wel een groep mensen die een facebookpagina eraan wijdt of erover twittert. Zo’n kijk wordt dan uitgedragen door desnoods slechts honderd mensen, maar voor die honderd mensen voelt het alsof ze het grootste gelijk van de wereld hebben. Immers, er zijn maar liefst minimaal 99 anderen die deze kijk ook hebben, dus er moet wel minstens een kern van waarheid in schuilen. Zo redeneert de mens nu eenmaal. Er wordt wel gesproken over het internet als echokamer, een kamer waar ieders woorden alleen maar echoënd versterkt worden door de woorden van de anderen. Het uitgedragene zou natuurlijk waar kùnnen zijn. Dan hebben we te maken met een avantgarde, een groepje dat zijn tijd dus vooruit is. Dan is het alleen nog afwachten of deze kleine groep er gezamenlijk in kan slagen het heersende paradigma te laten wijken voor hun kijk, hun paradigma. Maar als hun kijk gewoon verknipt is, ook al zijn ze er alle honderd van overtuigd dat deze geheel klopt, dan hebben we te maken met zotten die hun bloeitijd hopelijk nooit zullen meemaken. Op die zotten wil ik me nu concentreren.
Even een vergelijking maken tussen de wereld van 1000 jaar geleden en van het hedendaagse internet. Destijds woonde een zot op het platteland of in een dorpje of stadje en was hij de enige of een van de zeer weinigen met een bepaald zot idee. Niemand anders in de directe, fysieke omgeving nam hem serieus en contact met anderen verderweg was er amper of niet. Mochten ook diverse andere gebieden of landen zo’n zot in het midden hebben, dan was de kans minimaal dat ze onderling contact kregen en zich zo in hun idee gesterkt voelden worden. Want laat duidelijk zijn dat je gelijkgestemden nodig hebt om je gesterkt te voelen in je idee. Zo werkt de natuur nou eenmaal. In het gunstigste geval kwam de zot zelf uiteindelijk tot de ontdekking dat zijn idee zot was. In het ongunstigste geval werd de zot een buitengeslotene of kluizenaar. In alle gevallen waren er geen consequenties die op alle mensen hun weerslag hadden, tenzij het de koning was.
Tegenwoordig is er geen idee of je vindt via internet wel gelijkgestemden. Ik zeg hier niet dat die ideeën tegenwoordig veel meer kans maken om hun weerslag te hebben op de massa. Nee, het nare gevolg is vooral dat die gelijkgestemden aan elkaar genoeg hebben om in hun idee te volharden en dat we daardoor opgezadeld zitten met een wereld waarin honderden, zo niet duizenden, zo niet miljoenen zotte ideeën maar voort blijven sudderen. Dat zou geen probleem voor de massa hoeven zijn, ware het niet dat met name de professionele media – kranten, radio, televisie, tijdschriften – er een gewoonte van zijn gaan maken willekeurige zotte ideeën even voor ieders voetlicht te brengen als tegenhanger van een ander idee. Dan zien we bijvoorbeeld bij Pauw iemand zitten als opponent van een andere gast, om het debat over een thema ‘interessant’ te maken, want als er één ding is wat mensen aantrekt, dan is het wel een ruzie-achtige sfeer. Zo kon het gebeuren dat Quincy Gario (zie foto) een echt serieus podium kreeg om een zot standpunt over Zwarte Piet uit te dragen. Als dat podium op TV nou één keer was geweest, tot daaraan toe, maar hij mocht keer op keer terugkomen. In het dorp van weleer zou hij nooit serieus zijn genomen. Of waarschijnlijker, hij zou in dat dorp nooit tot die radicale mening zijn gekomen. Want laat één ding duidelijk zijn: Radicale ideeën komen nooit ineens bij iemand op. Het zijn altijd anderen die al ‘verder’ zijn die je een bemoedigend compliment geven en je in de loop van de tijd radicaliseren door hun nog verdergaande ideeën te vertellen. Bijvoorbeeld, in zijn boek ‘Ongeloofwaardig’ laat Dennis Honing duidelijk zien hoe hij en anderen elkaar juist via internet leerden kennen en elkaar radicaliseerden.
Zeker, ook vóór het internet waren er al bewegingen van gelijkgestemden. Waar het mij om gaat is dat tegenwoordig niet alleen breder gedragen, echte, niet-zotte, meningen tot groeperingen leiden, maar dat werkelijk elke mening een groep veroorzaakt, eentje die desnoods wereldwijd samengesteld is om toch maar enige omvang te bereiken.
Ik zou willen dat de media eens wat meer gingen letten op dat draagvlak. Ik zeg niet dat ze nog slechts moeten putten uit breed gedragen meningen. Ik zeg dat ze zich niet moeten inlaten met meningen die eigenlijk te zot voor woorden zijn. Zotten moeten ze niet promoten door hen uit te nodigen.
Wanneer is een mening te zot voor woorden? Vaak is dat af te meten aan de initiële, duidelijk hoorbare hoon onder het volk. Sommige watchers hebben een goede neus daarvoor, zodat je niet altijd hoeft te wachten met dat oordeel tot de reacties achteraf zijn gemeten. Menigeen zal nu denken dat iets voor velen een zot idee zal zijn en voor anderen juist niet. Of dat ‘het volk’ feitelijk nogal reactionair is dat alleen zal verbeteren als het wordt geconfronteerd met de ideeën van een elite. Mensen die dat laatste vinden, zijn ook vaak voorstander van politici die zich niets willen aantrekken van ‘de meerderheid’ en hun visioen hoe dan ook willen doordrukken. Dat zijn politici die bijvoorbeeld een Europese Federatie als visioen hebben – bijvoorbeeld omdat ze ervan overtuigd zijn dat alleen zo de vrede op dit continent kan worden gegarandeerd – en dat via een verholen strategie willen realiseren, juist omdat ze weten dat een meerderheid tegen is. Ikzelf hecht tegenwoordig wel degelijk aan de mening van de meerderheid onder het volk, maar dan vooral aan de niet-gemanipuleerde, intuïtieve mening. Wat een burger stemt is over het algemeen juist het gevolg van manipulatie. Dan is de burger verteld dat hij vooral op de PvdA moet stemmen om de politiek van de VVD te voorkomen. Vervolgens komt die kiezer erachter dat juist de PvdA gaat samenwerken met de VVD. Hij is dan dus gemanipuleerd. De intuïtieve mening is de amper doordachte mening – zeg maar de onderbuik – zoals die bijvoorbeeld tot uiting komt in de enquêtes van STAND.NL. Mensen lezen daar de stellling en geven hun antwoord in een flits; ik in elk geval wel. Uit de uitslag blijkt telkens weer hoe eendrachtig er wordt gedacht over mensen als Quinsy Gario. Wat mij betreft mag Jeroen Pauw echt wel wat meer zijn oor te luisteren leggen op de buik van die burgers, met name van de intuïtieve meerderheid.
Zou het betekenen dat ook ik eigenlijk een dorpsgek, een zotte, ben? Er waren jaren dat ik dacht er min of meer alleen voor te staan. Maar juist door dat internet kwam ik erachter dat er genoeg anderen zijn die idem denken. Zijn het er slechts honderd? Nou nee, in de loop van de tijd is me duidelijk geworden dat ik eerder tot die intuïtieve meerderheid behoor. Alleen, in mijn eigen omgeving is die meerderheid een minderheid, zo bleek me. Zo beschouwd moet ik zelf blij zijn met internet.
En IS? Ja, dat zijn natuurlijk wel zotten, al zijn er nogal wat van, en zij zouden elkaar echt nooit in die mate hebben gevonden zonder het internet. Het is wel zeker dat het terrorisme van IS zonder internet niet zou hebben bestaan in deze omvang. Mocht er een zot op het idee komen om internet dus maar weer af te schaffen, juist vanwege de kwalijke ontwikkelingen die het mogelijk maakte, dan ga ik me, denk ik, toch maar aansluiten. Wat zou jij doen?
Lees ook: Internet als echokamer en Facebook is een echokamer – 08 mei 2015
