- Is ‘Critical (Race) Theory’ echte wetenschap? - 14 december 2021
- Het internet als mindblower en de mensenrechten als bron van onrust - 17 april 2021
- De ernstige fout in de UVRM: Universalisme - 11 februari 2021
Voor boetes hebben we best wel begrip, maar ze staan wel op gespannen voet met het vrijheidsideaal.
Het blog van Jan Stemerdink wordt graag door me gelezen. Jan doet altijd zijn best zijn gevoel te onderbouwen met cijfermateriaal. En als dat cijfermateriaal er niet mee overeenstemt, dan stelt hij zijn gevoel bij. Vandaag ging Jan op zoek naar een antwoord op de volgende vraag: Is het populisme fascistisch? Een klein citaat prikkelde mij:
“Toen werd de dictatuur officieel gevestigd, nu is de dictatuur meer onderhuids.”
Het gaat om zijn waarneming dat in ons land de vrijheid van meningsuiting eigenlijk relatief is, omdat je flink kan worden afgestraft als je buiten de politiek correcte paden treedt. Ik bewandelde in mijn hoofd een iets ander pad en moest denken aan een aantal science fiction films waarin mensen denken in vrijheid te leven en waar dan langzamerhand de waarheid wordt onthuld: de waarheid dat ze alle tijd werden gemanipuleerd. Nou denk ik niet dat zoiets in onze werkelijkheid het geval is. Wel denk ik steeds sterker dat het met onze vrijheid in het algemeen (dus niet alleen met de vrijheid van meningsuiting) best tegenvalt. Èn ik denk dat socialisten in essentie daarvoor eindverantwoordelijk gesteld moeten worden.
Nederlandse socialisten lazen de afgelopen 50 jaar andere landen heel vaak de les en ze dachten zelf te leven in hèt voorbeeld van een vrij land; een land waarin vooral zij en hun voorlopers die vrijheid met bloed, zweet en tranen hadden afgedwongen, zo meenden zij. Maar werd ons land wel zo vrij als zij claimden? Wie goed observeert moet erkennen dat er in ons land buitengewoon veel is voorgeschreven. Vrijheid geldt eigenlijk alleen voor degenen die alle voorschriften helemaal zien zitten. Voor de anderen is het vooral schipperen.
Socialisten streden tégen armoede en uitbuiting en vòòr gelijkheid en vrijheid, Het meeste daarvan is ze aardig gelukt, maar ze zijn wèl de top gebleken in het voorschrijven van gedrags- en andere regels. Dat komt omdat ze ervan overtuigd waren dat met name uitbuiting slechts te bestrijden was door vrijheid te ‘reguleren’ met verplichtingen. Ze wilden gelijke rechten voor iedereen en daar hoorden dus ook verplichtingen bij. Ze deden eigenlijk zelden of nooit slechts een beroep op ons gevoel voor rechtvaardigheid. Dat zal te maken hebben met de vele keren dat de uitbuiters de arbeiders naar hun idee bedrogen hadden. Altijd, zo meenden ze, moest het ‘juiste gedrag’ ook wettelijk geregeld worden. En ze ontdekten dat je mensen efficiënt kan aansturen met boetes en belastingen. Zelfs armoedebestrijding (via financiële nivellering) bleek ermee mogelijk. Het van overheidswege willen voorschrijven van regels voor van alles en nog wat, kan rustig een attitude van socialisten worden genoemd.
Waar socialisten de macht wisten te grijpen, is het flink uit de hand gelopen met deze attitude. Daar kan rustig worden gesproken over de vestiging van een dictatuur. Maar hoe zit het met landen, zoals Nederland, waar socialisten niet de macht wisten te grijpen en verplicht werden om samen te werken met andersdenkenden? Het beste alternatief vonden ze de sociaaldemocratische opstelling (al zullen ze zelf zeggen dat het niet het beste alternatief was, maar de beste opstelling). Hoe het ook zij, democratie werd omhelsd, maar eigenlijk alleen als middel, dus niet als doel (al zal ook dat wel weer tegengesproken worden). In elk geval was ook in onze contreien de attitude zeer sterk, al was deze – letterlijk – minder opvallend dan in dictaturen als de USSR, Cuba en China.
Hier te lande ging het dus niet om dictatoriale neigingen, maar wel om de neiging om te dicteren: Wij, socialisten van dit land, schrijven u, uitbuiters in dit land, voortaan voor hoe u zich hebt te gedragen. En omdat we niet willen worden beschuldigd van klassejustitie, schrijven we hetzelfde ook voor aan alle anderen.
Autoritair was het dus ook. Betweterig ook. Wantrouwend ook. Fatsoen had er ook mee te maken. Conformeren aan de samen vastgelegde regels was dan de enige juiste keus in een socialistisch of sociaal-democratisch land en opstandigheid de enige juiste keus in de overige landen en ten aanzien van alles wat in eigen land nog niet samen was geregeld. De socialist zei eigenlijk twee keer ‘moeten’: Mensen moeten zich houden aan dat wat we samen hebben geregeld en we moeten blijven strijden voor nieuwe regels inzake dat wat we nog niet samen hebben geregeld. Dat tweede moeten was in feite de bijdrage van de progressieven. Die namen geen genoegen met wat al bereikt was. Tot op de dag van vandaag zijn er progressieven en tot op de dag van vandaag zorgen zij voor de ene na de andere nieuwe wetsregel die de vrijheid weer verder inperkt.
Een van overheidswege voorgeschreven regel is al snel een inperking van de vrijheid, vanuit het idee dat iets wèl mag als het niet door de wet wordt verboden. Geen mens zal op een zekere inperking tegen zijn. Maar hoever mag je daarin gaan? Wat is het moment dat het begint te wringen en dat iemand gaat menen in een onvrij land te leven? Dat zijn vragen waarop niet alle mensen dezelfde antwoorden geven. Voor heel veel van de al bestaande regels zijn socialisten hoofdverantwoordelijk geweest en ook anno 2016 zijn er socialisten die er geen moeite mee hebben de overheid nòg meer regels te laten voorschrijven. Met name liberalen hebben de nodige antipathie ontwikkeld tegen socialisten. Volgens socialisten werd die antipathie verklaard door het feit dat onderdrukkers juist onder de liberalen veelvuldig voorkwamen. Maar er zijn onder de liberalen ook velen die niet zozeer uit egoïstische motieven liberaal zijn, maar omdat ze de ideologie zelve een mooie vinden. En juist die mensen denken na over elke inperking van vrijheid en veroordelen zo’n inperking als ze het noodzakelijke ervan niet inzien.
Laat het zo zijn dat socialisten betere sensoren hebben voor uitbuiting, liberalen hebben weer veel betere sensoren voor aantasting van de vrijheid. Wie zowel uitbuiting als aantasting van de vrijheid wil herkennen, zal zich zowel de kern van socialisme als van liberalisme moeten eigen maken.
Wie zichzelf slechts socialist of sociaaldemocraat wil noemen, is helaas een blijvend gevaar voor de vrijheid.
