- Is ‘Critical (Race) Theory’ echte wetenschap? - 14 december 2021
- Het internet als mindblower en de mensenrechten als bron van onrust - 17 april 2021
- De ernstige fout in de UVRM: Universalisme - 11 februari 2021
DISCLAMIER – LET OP! DIT IS EEN ESSAY OMWILLE VAN DISCUSSIE!
Een bedrijf mag onder voorwaarden van een werknemer vragen geen hoofddoek te dragen, zo besliste het Europees Hof van Justitie afgelopen dinsdag.
De zaak was aangespannen door de Belgische moslima Samira Achbita. Zij werkte al een aantal jaar als receptioniste bij een bedrijf en begon toen opeens een hoofddoek te dragen. Omdat zij niet inging op aanwijzingen om de hoofddoek weer af te doen, werd zij ontslagen. Het bedrijf wilde niet dat het personeel ‘religieuze, politieke of filosofische tekenen’ zichtbaar uitdraagt.
Klik op deze foto om te lezen hoe de Belgsiche regering halverwege 2016 over de door Samira aangespannen zaak dacht. De regering vond het een geval van directe discriminatie en zal nu dus wel ontevreden zijn met de uitspraak.
Wel stelde het Hof dat zo’n aanwijzing vereist dat de werknemer er vooraf mee heeft ingestemd, waarbij een mondelinge of terloopse instemming onvoldoende is. Dit impliceert dat een bedrijf op de proppen zal moeten komen met een te ondertekenen verklaring. Een bedrijfsreglement waarnaar wordt verwezen in het arbeidscontract is ook voldoende.
Deze uitspraak lijkt winst voor wie iets tegen bijvoorbeeld hoofddoeken op de werkvloer heeft, maar helaas mag de uitspraak niet op die manier worden uitgelegd. Het mag alleen als er door het bedrijf neutraliteit mee wordt beoogd en dat het dus ook geldt voor uitingen van andere religies en zelfs politieke standpunten, ideologieën of filosofieën. Daarmee is de uitspraak alsnog een waardeloze geworden in de ogen van degenen die hun werkvloer willen vrijwaren van specifieke personen die specifieke standpunten uitdragen.
Neutraliteit
Jeroen Temperman, hoofddocent internationaal publiekrecht aan de Erasmus Universiteit, vindt het een ‘verstrekkend arrest’. Hij wijst erop dat het Hof het neutraliteitsideaal van de staat toepast op bedrijven. “Dat de staat een neutraal en seculier imago nastreeft voor publieke functies zoals rechters valt te rechtvaardigen. Maar dat het Hof dit neutraliteitsideaal oprekt naar de private sector lijkt me onwenselijk. We leven in een pluralistische samenleving, waarin het logisch is dat een bedrijf de maatschappij weerspiegelt.” Dit lijkt me toch echt een denkfout van de beste man, universitair of niet, deskundige of niet. Wat is er logisch aan dat we de overheid verplichten neutraliteit na te leven en de bedrijven verplichten neutraliteit juist na te laten? De vraag stellen lijkt me hem beantwoorden. Als een bedrijf neutraliteit wenst uit te stralen, dan moet het bedrijf daartoe in staat worden gesteld. Als dat betekent dat sommige mensen zich daarna niet meer vrij voelen om er te solliciteren, is dat een probleem van die mensen, niet van het bedrijf.
Weren van zekere religies of ideologieën
Maar ik zou het verder willen doortrekken. Ik vind dat elk bedrijf, groot én klein, het recht heeft om een niet-neutraal personeelsbestand na te streven. Ik vind dat het een bedrijf, groot of klein, vrij staat om reeds in de personeelsadvertentie aan te geven dat het geen sollicitaties in behandeling neemt die getuigen van een zekere en openlijk uitgedragen religie of ideologie.
\Let op, ik pleit hier dus niet voor racisme of discriminatie inzake eigenschappen waaraan het individu niets kan doen. Huidskleur, afkomst, sekse en – wat mij betreft – seksuele geaardheid zijn zulke eigenschappen. De keuze voor een zekere religie of ideologie is wel vrijwillig gemaakt, al besef ik dat het moeilijk kan liggen als je in een zekere gemeenschap bent geboren en opgegroeid en de sociale druk in die gemeenschap zo enorm groot is dat het in de praktijk niet of amper lukt je te onttrekken aan de religie en/of ideologie van die gemeenschap. Kortom, er is een grijs gebied tussen voldongen en niet te veranderen eigenschappen enerzijds en vrijwillige keuzes anderzijds.
Zeker voor de eigenaar van een klein bedrijf kan het heel moeilijk liggen om personeel te hebben dat een religie of ideologie uitdraagt waar die eigenaar juist van gruwelt.
Berufsverbote
Ik besef dat dit kan neerkomen op Berufsverboten op microschaal en dat het zich ook kan keren tegen bijvoorbeeld mijzelf; mijn werkgever zou kunnen betogen dat het van mij af wil vanwege mijn politieke voorkeur.
Om het weren van mensen niet al te gemakkelijk te maken, moeten er wel aanvullende regels zijn. Ten eerste moet het gaan om openlijke uitingen van zo’n religie of ideologie. Hierboven onderstreepte ik die voorwaarde al, door het te hebben over ‘openlijk uitdragen’. Ten tweede moet er toch wel enige relatie bestaan met de aard van de werkzaamheden. De werkgever zal dus wel degelijk moeten beargumenteren wat er dan wel zo problematisch aan dat openlijk uitdragen is. De huidige wet biedt al enige ruimte om bij het werven van personeel te ‘discrimineren’. Maar in tegenstelling tot wat de wet nu op dat punt aan mogelijkheden biedt, vind ik ook het argument dat het de eendracht onder het personeel raakt een geldige.
Judenrein
Dit alles gezegd hebbende wil ik ook de kanttekening plaatsen dat bedrijven, groot én klein, er dan wel open over moeten zijn en niet slechts naar wie er expliciet een vraag over stelt. Stel je hebt een banketbakkerszaak en je wilt echt geen hoofddoekjes bij je personeel zien, dan verwacht ik wel dat dit openlijk wordt toegegeven. Nu zal menigeen meteen het schrikbeeld voor zich zien opdoemen van winkels die “Judenrein” op een bordje hadden. Bedenk echter dat je er ten eerste niets aan kan doen jood te zijn, dus dat zoiets verboden is en blijft, en dat het ten tweede alleen mag gaan om het openlijk uitdragen. Dus als er al een bordje is, dan zal daar hooguit mogen staan dat er met het joodse personeel is afgesproken dat er geen keppeltjes worden gedragen. Wat ideologie betreft is een openlijke verklaring iets lastiger. Er is immers een wet op de privacy. Het lijkt me niet logisch dat er bordjes verschijnen met de tekst dat het pvv-personeel in de winkel niet zal praten over politieke onderwerpen. En tenslotte kan een restrictief personeelsbeleid zich ook juist keren tégen het bedrijf, groot of klein. Ondernemers zijn uiteraard gebrand op klanten en zullen zich wel twee keer bedenken alvorens te kiezen voor een restrictief personeelsbeleid.
Niet mee eens? Reageer maar. Juist wel mee eens? Betuig maar je steun. Gaat het je nog lang niet ver genoeg? Schrijf maar op in je reactie.
