- Is ‘Critical (Race) Theory’ echte wetenschap? - 14 december 2021
- Het internet als mindblower en de mensenrechten als bron van onrust - 17 april 2021
- De ernstige fout in de UVRM: Universalisme - 11 februari 2021
In Nederland is de doodstraf momenteel geen thema. Wat heet momenteel. Het is al decennialang geen thema. Wikipedia:
De doodstraf was in Nederland eeuwenlang de zwaarst mogelijke straf, maar is sinds 1870 afgeschaft (met uitzondering van oorlogsrecht). Uiteindelijk wordt in 1983 in de Grondwet bepaald: de doodstraf kan niet worden opgelegd (artikel 114). Sindsdien kent Nederland de doodstraf niet meer, zowel voor misdrijven die in vredestijd als in oorlogstijd zijn gepleegd.
De Nederlandse wet over de doodstraf
In 1870 vergde het evengoed nog 7 dagen debat, rond 1983 was het geen enkel probleem om tot die aanpassing van de wet te komen. Al vele jaren was er geen N
ederlander ter dood veroordeeld en het algemeen gevoelen was dat we de criminaliteit zelfs beter zouden kunnen indammen zònder de doodstraf. We waren immers onderhand echt wel een beschaafd volkje geworden en, mede onder invloed van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens, het erover eens dat ieder leven heilig is. Allen die dat laatste ook toen niet geloofden werden overtuigd met verhalen uit de V.S. over ter dood gebrachte veroordeelden die achteraf toch niet schuldig bleken te zijn. Of zij werden overtuigd door sociaal wetenschappers die aantoonden dat de doodstraf ook al niet het afschrikwekkende effect had dat voorstanders ervan schetsten. En zo waren er nog wat argumenten tegen de doodstraf die destijds in goede aarde vielen.
Argumenten vòòr de doodstraf
Ikzelf ben niet tegen de doodstraf. Wel zie ik slechts twee geldige argumenten voor mijn standpunt en dat is dan ook meteen bepalend voor wanneer de doodstraf, wat mij betreft, toegestaan is. Vergelding? Nee. Oog om oog, tand om tand? Nee. Afschrikking? Nee. De beste manier om definitief af te komen van pure moordenaars of anderszins zeer kwaadaardige lui? Ja. Breng deze personen ter dood en je hebt er geen last meer van. Stop ze daarentegen in de gevangenis en je moet een leven lang hen bewaken, eten geven en voor enig vermaak zorgen. Dat is kostbaar, maar dat is tot daaraantoe. Vooral is er het risico dat enkelen ontsnappen of binnen de gevangenis ellende aanrichten, bij medegevangenen of personeel.
Er is wat mij betreft nog één ander geldig argument. Daarover schreef ik eerder. Als voorbeeld nam ik de doodstraf die Saddam Hoessein kreeg. In Irak waren er niet veel die zich principieel daartegen uitspraken, maar in het Westen waren er des te meer. Amnesty International liep daarbij voorop. Wat deze anti-doodstraf fundamentalisten echter niet wilden beseffen was dat het onrechtvaardig zou zijn geweest als Saddam Hoessein’s leven was gespaard. Het zou onrechtvaardig zijn geweest naar alle soldaten toe die uit zijn naam Irak verdedigden en daarbij het leven lieten. Maar ook zou het onrechtvaardig zijn geweest naar de omgekomen soldaten aan Amerikaanse en Britse kant. Waarom? Wie als dictator de lakens uitdeelt en daarbij hoog en droog in zijn presidentieel paleis blijft zitten – en dus niet op het slagveld te vinden is – en bij verlies wordt gevangen genomen, mag in principe verwachten dat hem hetzelfde lot te wachten staat als een deel van zijn soldaten overkwam. De moraal hier is: Wie niet principieel tegen elk oorlogsgeweld is, met de daarbij te verwachten doden, kan ook niet principieel tegen de doodstraf voor de dictator zijn. Het zou wat zijn zeg: De soldaten sterven en de dictator ontloopt dat lot, louter omdat hij niet op het slagveld meevocht? Zo’n dubbele moraal is onrechtvaardig.
Wat het volk ervan vindt
In Nederland is 42 procent niet principieel tegen de doodstraf. Dat is niet niks, al zullen er binnen die groep diverse kampen bestaan, afhankelijk van de aangevoerde argumenten. Toch is het in de politiek een taboe. Elke politieke partij die er een thema van probeert te maken, kan rekenen op felle tegenstand. Ook buiten de politiek is het een dingetje. Misschien geldt het volgende niet binnen èlke subcultuur, maar mijn indruk is dat in discussies verreweg de meeste aanwezigen zich fel en principieel tegenstander van de doodstraf verklaren. (Misschien houden voorstanders op zo’n moment wijselijk hun mond?) Heerlijk, dan zijn de aanwezigen het in elk geval dààrover met elkaar eens en dat schept een band.
Doden bij bedreiging
Maar ja, diezelfde mensen kan je het een stuk moeilijker maken door de discussie iets te verplaatsen. Wat zou je doen als iemand met een bijl je vriend dreigt om te brengen en jij hebt, stomtoevallig natuurlijk, een mitrailleur in je hand. Schiet je? De argumenten variëren dan van “nou, dat hangt van een aantal andere zaken af” via “vast wel, maar dat is omdat Waarom Reinier Boere niet vervolgd wordt
ik dan emotioneel en bang ben” tot “meteen natuurlijk”. Uiteindelijk blijkt iedereen wel ergens een grens te hebben. Tot die grens zullen ze niet bereid zijn echt te doden, voorbij die grens zullen zij ook doden. En dit alles wordt dan verklaard bij vol bewustzijn, op een rustig moment, na de tijd te hebben gekregen er goed over na te denken. Kortom, niemand is tot in het oneindige tegen doden. Uit principe tegen doden zijn is dus heel erg relatief.
Proportionaliteit
Da’s, wat mij betreft, maar goed ook. Dan kunnen we het daarover tenminste allemaal met elkaar eens zijn. Maar in de praktijk speelt altijd een heel ander probleem: de proportionaliteit. Dan vinden opeens allemaal mensen dat iemand disproportioneel handelde. Dan werd de vriend weliswaar bedreigd met een bijl, maar om dan meteen de aanvaller dood te schieten, nog wel met 10 kogels en terwijl je vriend zelf die ander eerder financieel had bedrogen … Nee, dat begrijpen een hoop mensen dan niet. En het gekke is dat de persoon zelf het achteraf vaak ook niet begrijpt.
Wat is dat toch met die proportionaliteit? Ik zal het even uitleggen.
Wie zich bedreigd voelt zal een inschatting maken van de ernst ervan en de reactie daarop afstemmen. Sommige bedreigingen bieden echter geen echte bedenktijd. Er moet dan direct worden gehandeld. De meeste mensen zijn onervaren met zulke bedreigingen en voelen zich dan overmeesterd door hen vooralsnog onbekende emoties en spanningen die het rationeel handelen danig in de weg zitten. Sterker, juist die emoties dienen het instinctieve ‘willen overleven’, wat het ook zal kosten. Als de situatie als levensbedreigend wordt ervaren, zal er worden gekozen voor snel vluchten of voor willen uitschakelen van de aanvaller. Misschien is iemand al voldoende uitgeschakeld als deze bewusteloos wordt geslagen. Maar wie niet zo snel weet hoeveel kracht voldoende is om iemand bewusteloos te slaan, zal dan wellicht zo hard mogelijk doorbeuken. Of het kogelmagazijn wordt helemaal leeg geschoten, want stel je voor dat je de aanvaller slechts lichtjes verwondt en je alsnog de pineut bent. En ja, aan doorbeuken en leegschieten kan de aanvaller doodgaan. Tot zover de doortastende verdediger. Maar wat nu als je zo’n softie bent die uit ten diepste gevoeld principe tegen doden is? In televisieseries worden we geregeld geconfronteerd met zo iemand. Afgelopen week nog op tv: een vrouw had de mogelijkheid om te schieten op degene die haar vriend met een mes ging doodsteken. De film vertraagde de milliseconden tot seconden, de twijfel – zichtbaar gemaakt met de ogen en de mond van de vrouw – werd uitgebreid getoond en ondertussen zat ik me op de bank op te winden: “schiet dan mens, schiet dan, treuzel niet, SCHIET, NU!”. Zou het zo verfilmd worden omdat velen echt zo zijn? Of willen de elites bij de film dàt we zo zijn, dat we altijd eerst heel goed nadenken voordat we zo’n rigoureus en verstrekkend besluit nemen, helemaal in navolging van de heiligverklaring van ieders leven?
Rigoureus uit onervarenheid
Ik denk dat ‘eerst goed nadenken’ in de nodige gevallen gewoon niet tot de opties behoort; direct handelen is dan de enige optie. En ik denk dat het direct genomen besluit veelal eerder rigoureus zal zijn dan voorzichtig. Het gevolg laat zich raden: De aangevallene, of degene die het opnam voor een aangevallene, wordt achteraf minstens publiekelijk veroordeeld voor het rigoureuze ingrijpen. Dat is natuurlijk makkelijke praat van die omgeving. Te makkelijk. Ik pleit voor een beter begrip van het psychologische proces waar iemand op het moment suprême doorheen gaat.
Pingback: Kritiek op artikel 2 van de EU – Waardigheid | PvanLenth