Wartaal van de afzwaaiende Theologe des Vaderlands

• Over
• Laatste berichten

Volg me

Peter van Lenth

Vroeguh was ik hartstikke links en gaf ik op rechts af. Maar ja, de tijden veranderen en ik ben tot nieuwe inzichten gekomen. Welke? Lees mijn artikelen.

Volg me

Laatste berichten van Peter van Lenth (alles zien)

• Is ‘Critical (Race) Theory’ echte wetenschap? - 14 december 2021
• Het internet als mindblower en de mensenrechten als bron van onrust - 17 april 2021
• De ernstige fout in de UVRM: Universalisme - 11 februari 2021

Vermoeiend: “Witte Nederlanders zijn zich amper bewust van hun witte privileges” https://t.co/YfbguMIxwF via @trouw

— Wierd Duk (@wierdduk) 23 september 2017

De Trouw wordt door mij niet gelezen, maar toevallig vandaag wel. Daarin stoorde ik me aan een opinie-artikel van de Theologe des Vaderlands. Toen ik zag dat ook Wierd Duk er een tweet aan besteedde, besloot ik toch maar er hier over te schrijven.

Des Vaderlands

Janneke Stegeman is een jaar lang Theologe des Vaderlands geweest. Dit was haar afscheidsrede. Er is zelfs een goedkoop boekje van gemaakt bij de religieuze uitgeverij Kok. Des Vaderlands, ik word er niet goed van. Het is altijd een elite die besluit dat er zo iemand nodig is. Met democratie heeft het helemaal niks te maken en ook al niet met een breed draagvlak. Als een club van psychologen besluit dat er een Psycholoog des Vaderlands moet komen, dan komt die er, en uiteraard uit de eigen geledingen. Geheid dat een uitnodiging van de redactie van Pauw eerdaags op de deurmat valt.

Warrig verhaal

Maar goed, wat heeft Stegeman te zeggen. Je kan misschien beter dat artikel zelf even gaan lezen. Ik kon er namelijk geen kaas van maken. Het is een warrig verhaal. Dat was ook de conclusie van Wierd Duk; het verleidde hem tot de tweet dat het maar vermoeiend was. Mogelijk zijn er mensen die het niet wartaal vinden. Bijzonder eigenlijk. In mijn universum heeft haar vorm van theologie bedrijven helemaal niets met wetenschap te maken. Het lijkt me eerder taalkunst: hoe brei je woorden zodanig aan elkaar dat mensen, waaronder de schrijver zelf, niet direct door hebben dat je maar wat wauwelt. Neem nou eens de volgende paragraaf:

Geloven is gevaarlijk: het is kritisch op de bestaande orde, het is grensoverschrijdend en radicaal. Geloof functioneert op het niveau van het individu, en bindt mensen samen tot een groep. Dat maakt het een explosief en effectief middel in handen van volksmenners. Maar in het radicale en verbindende zit precies ook de waarde van geloof. Wie gelooft, wil de wereld anders: menselijker, gelijkwaardiger en rechtvaardiger.

Ja, wat is het nou. Is het nou gevaarlijk of juist van waarde. En hoezo is het kritisch op de bestaande orde. Onze bestaande orde lijkt mij doorspekt met het christendom. En hoezo wil een gelovige de wereld menselijker, gelijkwaardiger en rechtvaardiger. Is niet juist elk geloof overtuigd van zijn eigen superieure opvatting? En wil elk geloof het beste voor iedereen? Wartaal dus en zeker niet wetenschappelijk onderbouwd.

Cultuurrelativisme

Vervolgens valt ze de Europese theologie aan. Ze heeft aan de opleiding geleerd over ‘contextuele theologie’. Dat houdt in dat alle andere geloven in de wereld moeten worden bezien vanuit hun context. En de Europese theologie zou niet contextueel zijn. Ten onrechte, stelt zij. Haar pleit duidt op cultuurrelativistisch denken:  “… dat alle morele of ethische systemen, die van cultuur tot cultuur verschillen, allemaal even geldig zijn en dat geen enkel van deze systemen “beter” is dan de andere.” Het is een manier van denken die critici vaak kort en krachtig wegzetten als ‘weg-met-ons denken’. Puur theoretisch is het dat niet, want dat zou erop duiden dat de eigen cultuur minder, dus niet even geldig, wordt gevonden. In de praktijk is weg-met-ons verdomde vaak een rake typering, want zo iemand blijkt dat uitgangspunt te gebruiken om de eigen cultuur zeer hevig neer te sabelen. Zo ook Stegeman.

Witte privileges

Verderop binnenin de taalkunstige brei waren er paragrafen die gingen over witte privileges. Stegeman behoort tot het kamp dat zeker weet dat wij autochtone, blankewitte Nederlanders onvoldoende beseffen dat we witte privileges hebben én dat we moeten veranderen én dat de theologie daarin een rol te vervullen heeft. Ah, de theologen gaan ons uit het donkere bos leiden naar de verlichte plek waar alle waarheid tot ons zal doordringen.

En wat is die waarheid dan wel? Stegeman:

Ik ben een witte vrouw. Een witte vrouw met een relatie met een man, ik ben extreem hoogopgeleid, met een gezond lichaam dat past bij hoe ik me voel. Het is een flinke lijst van dingen die bij mij horen en die privileges met zich meebrengen. Het doet er allemaal toe. Het bepaalt wat ik zie, en wat ik niet zie. Nog nooit werd ik geminacht om mijn seksuele identiteit. Nog nooit werd een dierbare van mij vermoord. Nog nooit werd land van mij afgenomen. Nog nooit voelde ik me bedreigd of zelfs maar onheus bejegend door een Nederlandse gezagsdrager. Er is maar één groep voor wie het doorgaans nog moeilijker is dan voor mij om de eigen positie te zien, en dat zijn witte mannen die op vrouwen vallen en zich prima op hun gemak voelen in hun witte lichaam.

Nu is het ten eerste zo dat er meer dan genoeg ‘witte’ mensen zijn die wel degelijk moord, bedreiging en onheuse bejegening hebben meegemaakt. Maar belangrijker: Kan het misschien zo zijn dat onze cultuur als voordeel heeft dat die zaken net iets minder voorkomen dan in de nodige andere culturen? En waarom mag je dan evengoed niet spreken over een betere cultuur? Zoals zij het later in het artikel beschrijft, moeten wij ons juist ervoor schamen en zelfs gaan erkennen dat uitgerekend de witte man in tijden van kolonisatie en slavenhandel die andere culturen heeft vervormd.

Stegeman legt ons uit wat racisme behelst

Ook doet Stegeman een duit in het zakje over racisme:

Over wat racisme is, bestaan verschillende opvattingen. Racisme is geen algemeen menselijk verschijnsel. Vooroordelen en wij-zij-denken zijn dat wel. Zodra er sprake is van groepsidentiteit, worden anderen buitengesloten. Met de term racisme doel ik op structurele uitsluiting op basis van een specifieke ideologie. Racisme is een ideologie die mensen onderverdeelt in ‘rassen’ en die het ‘witte ras’ superieur verklaart.

Lees ik dat nou goed?  Is alléén de witte mens in staat tot racisme? Pleit ze alle niet-witten ervan vrij? Welk wetenschappelijk onderzoek ondersteunt deze gedachtengang? Welke beroemde filosoof heeft dit al eerder durven verklaren? Of is dit soort analyse typerend voor een stroming binnen de theologie? Neem me niet kwalijk, maar ik kan niet anders dan hierbij spreken over pure domheid. Ze zal zich dan vast wel gekwetst en beledigd voelen, maar de waarheid is soms gewoon hard.

Ze behoort ook tot het kamp dat over racisme een veel te ruime opvatting heeft:

Racisme begint bij ‘racialisatie’: een groep mensen tot anders en minder verklaren op grond van kenmerken die aan hen worden toegeschreven, aan hun lichamen, hun cultuur, hun levensbeschouwing.

Lichaam? Okay. Maar hoezo cultuur, hoezo levensbeschouwing? Dus als ik laat blijken dat ik een neonazi niet mag, dan ben ik racist? Het wordt in de loop van de tijd steeds gekker. Vroeger zou ook een rechter nooit zoiets als een cultuur of levensovertuiging onder racisme hebben laten vallen, de hedendaagse generatie rechters is op dat punt echter niet meer te vertrouwen. Zoveel bleek wel bij het vonnis over Wilders, die immers voor zijn uitspraak over Marokkanen werd veroordeeld op basis van een wetsartikel dat over racisme gaat. Ja, hij deed een uitspraak over een groep die een bepaalde ons Nederlanders onwelgevallige cultuur koesteren, maar racisme was het niet.

Ik ben blij dat Janneke Stegeman is ontheven van de titel Theologe des Vaderlands. Of de nieuw gekozene een ander idee over zaken heeft, mag betwijfeld worden. Immers, het was een elite die Stegeman koos en diezelfde elite koos afgelopen nacht de nieuwe.