- Is ‘Critical (Race) Theory’ echte wetenschap? - 14 december 2021
- Het internet als mindblower en de mensenrechten als bron van onrust - 17 april 2021
- De ernstige fout in de UVRM: Universalisme - 11 februari 2021
Stel ik was God en ik schreef nu een boek… dan zou ik geen enkele referentie opnemen naar welke andere beroemdheid dan ook. Hun gefilosofeer stelt immers niets voor, ze zitten er allemaal – werkelijk allemaal – behoorlijk naast. Oh zeker, op punten hebben ze allemaal wel ergens het licht gezien, maar geen van allen hebben weten te ontsnappen aan hun eigen belevingswereld. Ze zijn allen blijven steken in dat ene wereldbeeld, in dat ene beeld van de wereld. Logisch, want dat beeld is bepaald door hun dna. Dat dna bepaalt volledig wat ze zich van de wereld kunnen voorstellen. Het bepaalt volledig met wie ze kunnen meevoelen en met wie of wat niet. Sommigen zijn aanmatigend en zeggen dat ze meevoelend zijn. Ja, zelfs hebben mensen tests ontwikkeld waarmee te meten zou zijn hoe het zit met iemands empathisch vermogen. Velen hebben, zo lijkt uit die tests, heel veel inlevingsvermogen en anderen hebben het amper. Degenen die het amper hebben zouden dan eigenlijk een stoornis hebben. Weten zij veel. Waar halen ze die wijsheid vandaan? Wat weten zij echt van mijn beweegredenen? Misschien hanteer ik wel een doe-maar-wat principe en interesseert het me geen zier hoe het een individueel leventje vergaat. Ja zeg, jullie denken zeker dat ik precies weet wat ik doe. Nou, vergeet het maar. Ik ben eigenlijk een best domme handelaar in leven. Ik doe maar wat vanuit het idee dat er altijd wel wat spannends gebeurt en dat er een enkele keer een levensvormpje zich net even beter weet te handhaven in de overigens vijandige wereld. Vijandig ja, want al die leventjes zijn met elkaar in een strijd om de grond en het daarop levende en groeiende voedsel verwikkeld en er zijn er nogal wat die helemaal niet de hersens hebben om zoiets als medeleven, laat staan met iets buiten de eigen kleine kring, te hebben.
Vind jij jezelf medelevend? Laat me niet lachen. Oh, zeggen anderen dat? Ze zitten ernaast, geloof me. Of geloof me niet, mij maakt dat niet uit. Wil je bewijs van mijn ware uitspraak? Goed, hier komt ‘ie: Vertel mij eens, kan jij me ook maar iets vertellen over het gevoel en verstand van de vogel die je vandaag of gisteren langs zag fladderen of van de eerstvolgende mier die je gaat tegenkomen? Niets, helemaal niets zal er in je opkomen. Je zal je er helemaal niks bij kunnen voorstellen, anders dan wat je maar verzint, uit je duim zuigt. Geen ware gedachte, geen ware emotie, niets. Gewoon omdat je dna niet de formule aan boord heeft om jou het soort hersenen te geven dat je nodig hebt om je in te leven in die vogel of die mier.
Oh, je vindt het zielig voor die ene vlieg als die een doodsklap krijgt? En je weet zeker dat het innerlijk van een kermende hond die een rotschop krijgt vergelijkbaar is met de emotie en pijn die jij zou voelen bij zo’n schop? Tuurlijk, die hond lijdt, zeker weten. Maar denk je nou echt dat die hond hetzelfde soort vervolggedachten krijgt als jij zou krijgen? Die hond is helemaal niet in staat tot hetzelfde soort redeneringen – Wraak, zo niet nu, dan wel later! – als mensen dan maken. Hmm, wil je echt je best doen je in te leven? Laat je een rotschop in je buik geven, probeer meteen je hele rationele deel van je hersens uit te schakelen en gà ervoor. Ja, laat je emotie maar helemaal bezit v
an je nemen. Niet te ver gaan, want voor je het weet zit je in het gevang. Maar zelfs dan zal je niet precies hetzelfde ervaren als die hond, al kom je wel een stuk dichter in de buurt.
Wat zeg je? Heb je inlevingsvermogen wel inzake mensen? Tuurlijk heb je dat – voor zover nodig voor hun overleving hebben je voorouders dat veel geoefend en ontwikkeld -, maar overschat jezelf vooral niet. Wees eerlijk, lieg niet. Als jij een ander ziet huilen zal je alleen meehuilen (met of zonder tranen) nadat je eerst het verhaal aanhoorde dat tot die tranen leidde en als dat verhaal je aangrijpt op basis van zelf meegemaakte ervaringen. Als je het je dus kunt voorstellen, dus als je er een voorstelling van kan maken in je hersenen. Niet waar? Je bent er zo één die al meehuilt zonder dat verhaal te kennen? Oeps, dan ben je wel héél gevoelig afgesteld. Ik ben benieuwd hoe het je verder zal vergaan. Of eigenlijk, hoe het de wereld verder zal vergaan. Stel je voor dat er velen van jouw dna-soort komen en dat de wereld vergeven raakt van jouw type. Stel je voor dat we een huilebalk al bij voorbaat zielig vinden, ook als die het geheel aan zichzelf te wijten had of als die eigenlijk een toneelspel opvoert en het eigenlijk slecht met jou voor heeft. Nou ja, we zullen zien, maar ik ben er niet gerust op.
En wat denk je van iemand die zegt dat we eigenlijk fysiek niet echt bestaan en dat onze beleving van wat we onze omgeving noemen, inclusief de andere mensen daarin, slechts onderdeel van een hersenschim is, waarbij hersenen al evenmin echt bestaan? Dat het daarom ook volkomen zinloos is om ons met politiek bezig te houden, om ons druk te maken, om boos te worden, of verdrietig, want dat zijn allemaal vormen van zelfmisleiding. Dat al die boosheid en al dat verdriet daarom slechts aan onszelf ligt en onze eigen keuze is. Kan je zo iemand echt volgen? Je doet vast je best, maar lukt het? Lukt het om tot die ander door te dringen als je ergens boos over bent? Of merk je dat al je kritiek bij zo iemand afglijdt als water van een varenblad? Dat de dialoog met zo iemand uit een parallelle wereld altijd een rare kant op gaat? Simuleer je begrip – uit fatsoen en omdat je jezelf aanpraat dat je je ook wederzijds moet kunnen inleven – en zou je eigenlijk willen uitschreeuwen dat je totaal niet snapt wat die ander bedoelt? Dat je werkelijk met stomheid geslagen bent? Dat je, stel dat je bòòs bent of je gekwetst voelt, zo graag wilt dat die ander laat zien dat het binnenkomt? Wat die ander dan niet laat zien en wat je dan als nederlaag en eigen falen beschouwt, uiteindelijk ook omdat je er zelf al evenmin niet in geslaagd bent je in die ander in te leven. Wat ook daarom je zelfvertrouwen aantast en je zelfs kan doen twijfelen of je misschien toch wat autistisch bent. Of dat je misschien toch boos bent of je gekwetst voelt waar dat eigenlijk maar raar en abnormaal is. Dat dus niet die ander iets fout heeft gedaan, maar jij zelf raar bent. Waardoor je dagen- en nachtenlang met een loden maag rondloopt, aan het piekeren bent en je afvraagt of je je nou door eigen toedoen vervreemd voelt of door rare mensen om je heen. Dat je denkt: Zijn zij nou gek of ben ik het.
Ja, zo ver kan het in de hersenpan uit de hand lopen wanneer mensen wel met elkaar communiceren, maar niet elkaars wereld delen. Je wilt de ander zo graag begrijpen. Je denkt dat je die ander zou moeten kunnen begrijpen, want die heeft net als jij ogen, oren, neus, mond, armen en benen op dezelfde plaats en met grofweg dezelfde vorm. Maar helaas, jullie opvoeding en cultuur hebben er, in combinatie met jullie dna, voor gezorgd dat jullie in parallelle werelden zijn terechtgekomen en elkaar maar tot op zekere hoogte kunnen begrijpen. Over dat elkaar willen begrijpen: Er zijn dus mensen die dat helemaal niet willen. Die géén moeite doen en daarom niet ervan wakker liggen. Kan je je dàt voorstellen?
Wist je trouwens wat mijn echte bedoeling van dat ingebouwde empathisch vermogen is? Dat inlevingsvermogen is in eerste instantie slechts bedoeld om te kunnen communiceren met je dierbaren. Zodat je elkaar effectiever kan helpen tegen de vijanden. Sorry, maar van jullie spieren moeten jullie het niet echt hebben. Slechts als jullie samenwerken zijn jullie in staat je te handhaven in een wereld vol met leeuwen, bacteriën, slangen, onweer én … andere mensen. Ja, dat verhaal kreeg je niet voorgeschoteld op school, hè? En ook niet van je ouders, vermoed ik. En ook jullie politici vertellen het niet, laat staan jullie geestelijken, ook niet de geestelijken die zeggen uit mijn naam te praten. Het is gek gelopen. In elk geval heel anders dan ik kon vermoeden. (Jazeker, ik – God – had echt geen idee van waar dit alles jullie zou brengen. Hoe had ik dat kunnen weten? Ik ben toch geen helderziende?! Dat zit in geen enkel dna, ook niet in het mijne.) Ik gaf uitgerekend jullie ook een stukje dna mee dat jullie in staat stelt om te denken, te lezen en schrijven, te duiden, te verklaren en te onthouden. Gek genoeg bleek eerst en vooral dat jullie door die vaardigheden ontvankelijk werden voor allerlei onzinverklaringen. Ik hoopte oprecht dat het ging om een kinderziekte, maar het is hardnekkig gebleken. Neem nou de onzin dat alle mensen in essentie goed zijn en dat je iedereen moet liefhebben. Op zich zei die man (jullie noemen hem Jezus) het destijds vrij correct: Hebt uw naasten lief. Maar toen gingen domme mensen ermee aan de haal en die zeiden dat àlle mensen je naaste zijn. Wat natuurlijk de grootste onzin is. Kijk, ergens waren die mensen ook weer niet zo heel dom. Zoveel anderen kenden ze, tweeduizend jaar geleden, nou ook weer niet. Wisten zij veel. Pas veel later ontdekten jullie dat de aardbol rond en heel groot is. Die mensen dachten dat het beter zou zijn als je niet alleen de anderen van je eigen familie en dorp lief zou hebben, maar ook andere families in de nabije dorpen. Want, ja want dan zou er weleens veel minder strijd met die omliggende dorpen kunnen zijn. Okay, ik vergeef het die eersten. Maar ik denk niet licht over diegenen die het vervolgens in verknipte zin gingen uitleggen. Diegenen die het je zelfs gingen kwalijk nemen (over liefhebben gesproken) als je niet wilde meegaan in het idee dat àlle mensen je naaste zijn. Jullie hersenen blijken in staat tot wel heel merkwaardige gedachtenkronkels. Sorry, maar ik – God – ben daar toch wel nog elke dag stomverbaasd over.
Ik wil nog even terugkomen op dat van die empathie. Het idee was zo goed, zelfs uitstekend, dacht ik toen. En het werkt ook fantastisch, althans bij de andere dieren. Van al die andere dieren is hun empathie precies goed genoeg om hun eigen soort zich te laten handhaven. Bij hen geen medelijden met dieren van een andere soort of van soortgenoten die het territorium willen overnemen. Hooguit zijn ze te lui om andere – kleinere, zwakkere – dieren te doden. Luieren en slapen – eveneens bewust door me ingebouwd – zijn immers zoveel prettiger om te doen dan jagen of vechten om niks; ik weet dit uit eigen ervaring. Jagen doe je als je trek krijgt of een buitenkansje op een lekkere maaltijd waarneemt, vechten als je je territorium moet veroveren of verdedigen. Maar bij jullie mensen pakt het ronduit gek uit. Nogmaals – ik herhaal het allemaal nog maar eens -, jullie denken echt dat jullie in potentie elkaar kùnnen begrijpen. Maar dat is helemaal niet zo. Geloof me, jullie dna bepaalt wie jullie kùnnen begrijpen en wie jullie niet kunnen begrijpen, hoe hard je dat ook poogt. Je kan het niet echt zien aan de buitenkant, maar het is nou eenmaal zo dat jullie hersenen van elkaar verschillen, dat er vele varianten zijn en dat je je slechts kunt inleven in mensen die dezelfde variant hersenen hebben. Opvoeding? Cultuur? Tuurlijk spelen die een rol. Immers, die hebben mede bepaald hoe je hersenen groeiden en waarmee ze gevuld werden.
Sommigen van jullie zeggen dat het zich niet kunnen inleven duidt op autisme of op gewetenloosheid. Tsja, gewetenloosheid is natuurlijk een variant. Dan kan je je zelfs niet inleven in je eigen variant. Autisme? Dàt, lieve en kwaadaardige mensen, hebben jullie dus allen, al is het van een mildere vorm! Zal ik het maar verklappen dan? Mild autisme is wat alle andere dieren hebben en wat jullie ook hadden in het verre verleden. En feitelijk nog steeds hebben.
Tenslotte een stichtelijk woord gericht aan allen die toch blijven vasthouden aan het idee dat alle mensen hun naaste zijn die ze lief moeten hebben: Er zijn, geloof me, echt heel veel mensen die jou als hun vijand zien, die jou absoluut niet als hun naaste zien en liefhebben. De hamvraag is hooguit hoeveel ‘heel veel’ is, hoever weg ze wonen, hoeveel macht ze hebben en hoe je ze op tijd kunt herkennen. Wees er niet te gerust op dat het allemaal wel los zal lopen en dat je echte naasten je wel op tijd zullen behoeden voor zulk onheil. Nee, je zal actief moeten meehelpen die vijanden op tijd te bezweren. Dat deden jouw voorouders ook. Alleen de waakzame sterken plantten zich voort. Ook aan die wetmatigheid toornt momenteel de mensheid, maar dat zal ze alleen maar berouwen. Daarvoor loop ik net even te lang mee.
