- Is ‘Critical (Race) Theory’ echte wetenschap? - 14 december 2021
- Het internet als mindblower en de mensenrechten als bron van onrust - 17 april 2021
- De ernstige fout in de UVRM: Universalisme - 11 februari 2021
Gisteren naar ‘De Dirigent’ geweest, in Tuschinsky. Prachtige film, want ik was er om de haverklap geëmotioneerd van. Hoe dat kon? Dat vroeg ik mij na afloop ook af.
De recensie in De Volkskrant (door Floortje Smit) was merkwaardig negatief over aspecten die ik juist ronduit positief vond.
De film is gebaseerd op een waargebeurd verhaal: De van oorsprong Nederlandse Antonia Brico was min of meer de eerste vrouwelijke dirigent van symfonieorkesten. De film gaat over haar weg daarheen, een weg geplaveid met grote hobbels, allen omdat het in haar tijd (de jaren 30) allesbehalve de norm was om als vrouw dirigent te willen worden. Het scenario van de film is van Maria Peters, die bovendien de regie deed.
Recensente Floortje Smit had een paar frappante uitspraken over de film, uitspraken waar ik het volstrekt oneens mee ben. Zo schreef ze:
Het scenario van De dirigent was gebaat geweest bij strengere keuzes. Om haar onderwerp voor een zo groot mogelijk publiek interessant te maken, wil ze van De dirigent bijvoorbeeld ook een groots liefdesverhaal maken. Dat is overbodig, en acteur Benjamin Wainwright (A Quiet Passion) is eigenlijk te stijf tegenover Christanne de Bruijn – wat moet zo’n sprankelende vrouw nou met hem?
Ben ik even blij dat Peters die ‘strengere keuzes’ niet gemaakt heeft. Dat erin verwerkte liefdesverhaal geeft juist meerwaarde, omdat het laat zien hoe Antonia niet alleen zelf, voor die tijd blijkbaar ongewoon, ‘sprankelde’ als onafhankelijke en zeer op haar doel gerichte vrouw, maar ook omdat ze daardoor sommige mannen, waaronder haar tegenspeler, wist te brengen tot meer ontspannen, dus minder stijve, omgangsvormen. Zo is de film niet alleen een ikoon van een tijd dat de emancipatie van de vrouw wederom een stap maakte. Het laat ook zien hoe in elk geval een deel van de mannen zich erop instelde.
Verder vindt Floortje Smit het maar niets hoe Maria Peters is omgegaan met het verhaal van Brico’s biologische ouders en ‘monsterlijke stiefouders’ en met ‘een non die binnen een seconde haar zwijggelofte verbreekt’. Ook de volgens mij juist prachtige oneliners in de film – perfect ondersteund door de aan duidelijkheid niets te wensen overlatende beeldwisselingen – worden door haar afgewezen. Die zouden het verhaal iets gekunstelds geven, zo vindt Smit.
Het kan een generatiedingetje zijn. Floortje Smit is één generatie jonger dan ik. Ik ben opgegroeid met boeken als Pietje Bell en Kruimeltje, boeken die Maria Peters (misschien niet toevallig wèl een generatiegenoot van me) eerder verfilmde. Het zijn boeken die de lezers op een heel eigen wijze vertelden over onrecht. In die boeken – of misschien beter: in die tijd – waren de meeslepende verhalen niet van het felle en confronterende aanklagen en verwijten, wel van het laten zien waar degenen die onrecht aan deden in hun redeneren de mist ingingen. Het is moeilijk uit te leggen, maar na het zien van ‘De Dirigent’ zou het moeten gaan dagen wat ik hier bedoel.
Deze film is, wat mij betreft, verplichte kost voor al degenen die tegenwoordig zo ontzettend makkelijk anderen beschuldigen van racisme, discriminatie en onderdrukking. Verplichte kost dus voor mensen als Sylvana Simons. Het laat hen zien dat er een andere, veel betere, manier is als je dingen wilt veranderen. Een manier die niet al bij voorbaat ergernis opwekt en mensen de hakken in het zand laat zetten. Gewoon proberen met betere argumenten te komen in de hoop dat de ander op den duur ietsje gaat twijfelen aan de eigen redenering, zonder die ander al bij voorbaat het gevoel te geven een slecht mens te zijn; het kàn.
Zo speelt de film ook in op de #MeToo discussie. Het laat zien hoe Antonia Brico wèl te maken krijgt met een leraar die haar seksueel benadert, maar het laat ook mooi zien op welke wijze zij die poging pareert. En die is volstrekt anders dan wat we recent zoveel zien gebeuren. Geef mij dan maar die ouwe manier.
Het lijkt hier alsof Floortje Smit hier slechts een handvol in de huidige tijdgeest voor de hand liggende kritiekpunten aan de kapstok hangt, simpel maar weinig doordacht. Daarom vind ik het een interessant punt wat je zegt over ‘generatiedingetje’. Zou kunnen, jammer dat een recensent in die valkuil trapt. Het zou ook nog een kwestie van leeftijd en ervaring kunnen zijn, zowel de gevonden kritiekpunten zelf als het trappen in de valkuil.
De producent van deze film heeft een recensent aangeklaagd. Wat mij betreft terecht. Vandaag (vrijdag) speelt het bij de Raad voor de Journalistiek
https://www.volkskrant.nl/cultuur-media/producent-van-de-dirigent-klaagt-over-recensent-die-begin-van-film-miste~bb4037ac/