Over profileren

Dit stuk gaat over profileren, c.q. etnisch profileren. (De Engelstalige term Profiling dekt de lading eigenlijk beter, maar afijn.) Er zijn vast nog meer (tussen)standpunten over te formuleren, maar de volgende twee bespreek ik hier.

Standpunt 1 is dat (etnisch) profileren verboden is en met alle middelen moet worden tegengegaan. Standpunt 2 is dat profileren in bepaalde beroepen een onmisbaar hulpmiddel is, niet verboden is en dat òòk letten op etniciteit toegestaan moet worden.

Ik begrijp dat eerste standpunt prima. Het wordt in de media breed uitgedragen en de politie traint erop, ook dat laatste is mij bekend. In de wet wordt er het nodige over geschreven en menigeen meent zelfs dat profileren op zich al verboden is.. Maar de wet is ten eerste een weerslag van een debat dat op zeker moment gevoerd werd en is ten tweede niet zodanig geformuleerd dat er elke vorm van profilering mee wordt verboden. Het is dus een kwestie van interpretatie van die wet én van het blijven toetsen van de wet aan de (veranderende) praktijk. Bovendien kan er sprake zijn van nieuwe inzichten en zelfs van spijt over eerder gemaakte analyses die de wet beïnvloed hebben. Ook wetsregels mogen – na verloop van tijd – wederom ter discussie gesteld worden.

Er is een breed draagvlak voor het verbieden en tegengaan van etnisch profileren, maar dan hebben we het wel over de meest grove vorm ervan: Het aanwijzen voor controle – of ingrijpender: het aanpakken – van personen op basis van een groepskenmerk zònder òòk serieus te letten op andere factoren. Ik voeg me bij dat draagvlak. Volgens mij is de wet erop gericht juist dat type profileren tegen te gaan. En ook mag ik aannemen dat het dat type profileren is dat in de trainingen van politiemensen ter sprake komt. Maar ik bestrijd dat de wet zo bedoeld is dat er in het geheel niet gelet mag worden op groepskenmerken bij een individu. En als dat wèl zo is, dan zou die wet wat mij betreft moeten worden aangepast. Ook bestrijd ik dat de term ‘etnische profilering’ slechts op dat meest grove type betrekking heeft. Wat mij betreft kan de term ook gebruikt worden bij profilering die mede let op etniciteit.

In mijn wereldbeeld zijn we niet alleen individu, maar ook lid van vele groepen. De groepskenmerken zijn al of niet zichtbaar/waarneembaar bij het individu. Voor een aantal groepskenmerken geldt dat het niet zo simpel is je te ontdoen van de uiterlijke kenmerken. Een controversiële is huidskleur (welke dan ook), maar je kan ook denken aan een handicap, dik/dun, noem maar op. Sommige individuen willen zich vooral distantiëren van een groep waartoe zij van origine (bijv. etnisch) behoren, maar de meeste (denk ik) individuen zijn trots op een of meer van hun groepslidmaatschappen en doen er alles aan om bepaalde groepskenmerken juist goed zichtbaar uit te dragen. Onze maatschappij is behoorlijk tolerant en anders wel onverschillig; er is heel veel mogelijk zolang ‘iedereen’ zich maar aan een aantal basisregels houdt.

Echter, niet iedereen houdt zich aan de basisregels en daarom hebben we politie nodig. Die moet de orde handhaven, zo hebben we gezamenlijk besloten. Dat moeten ze uiteraard doen binnen de grenzen van de wet. Volgens mij doet de Nederlandse politie dat ook heel aardig en ze krijgen van mij veelal het voordeel van de twijfel bij twijfelgevallen. Wordt een getinte jongeman aangehouden voor pasjescontrole? Dan is al gauw zijn commentaar “Zeker omdat ik Marokkaan ben”. Zeker, bij een echt foute agent zou dat de reden kunnen zijn, maar ik ga ervan uit dat die agent ook andere aanwijzingen had om te willen controleren. Ik ga in principe ervan uit dat die agent wèl goed de lessen toepaste. Wie er in principe van uit gaat dat die agent dat niet deed, speculeert over de integriteit van die agent. Ik zou me als agent niet geruggesteund voelen. En ik denk dat veel agenten als de dood zijn om te worden beschuldigd van etnisch profileren en juist daarom geregeld niet ingrepen waar dat maar beter wel had kunnen gebeuren.

Zoals ik al schreef, voor sommige kenmerken geldt dat het niet eenvoudig is jezelf ervan te ontdoen, bijv. van huidskleur (blank, bruin, getint, noem maar op). En waarom zou je ook. Wel is het helaas (voor het individu) zo dat sommige groepen oververtegenwoordigd zijn in bepaalde statistieken en dat een negatief imago/stigma van zo’n groep daardoor afstraalt op het individu uit zo’n groep. Dat individu kan zichzelf vervolgens als slachtoffer van discriminatie gaan beschouwen en dat zelfbeeld wordt in de media ook breed aangewakkerd. Ik vind dat de onjuiste wijze van ermee omgaan en geef de media behoorlijk de schuld ervan. Ik wil dat we stoppen met dit slachtofferdenken (er zijn de laatste tijden tientallen slachtoffergroepen bijgekomen, wat heeft geleid tot ‘identiteitspolitiek’). We hebben allemaal wel wat, de wereld is nou eenmaal niet totaal rechtvaardig te krijgen (want ‘recht’ voor de een is al snel ‘onrecht’ voor de ander) en een zeker incasseringsvermogen mag van ieder individu worden verlangd, ook van leden van minderheidsgroepen. Het is het gevolg van het feit dat je als individu ook lid bent van groepen. Doet je groep in de ogen van andere groepen iets flink fout, dan straalt dat nou eenmaal af op jou als individu. Als je dat niet wilt, moet je niet klagen over de discriminatie door die andere groepen, maar de discussie aangaan in je eigen groep. Als een paar Nederlandse jongeren een fontein in Rome vernielen en de Italianen vervolgens negatief beginnen te spreken over Nederlanders, dan moeten andere Nederlanders niet verontwaardigd met de vinger wijzen naar andere Nederlanders, maar die andere Nederlanders er flink op aanspreken dat ze ‘onze’ naam te grabbel gooien. Zo kijk ik ertegenaan.

Profileren (profiling) is gewoon essentieel voor een goed functionerende politie. Veel individuen dragen de groepskenmerken trots en moeten dus ook daarop mede-beoordeeld kunnen worden. Individuen moeten kritiek op ‘hun’ groep niet bij voorbaat opvatten als persoonlijke kritiek, maar als kritiek op … inderdaad, de groep.