- Is ‘Critical (Race) Theory’ echte wetenschap? - 14 december 2021
- Het internet als mindblower en de mensenrechten als bron van onrust - 17 april 2021
- De ernstige fout in de UVRM: Universalisme - 11 februari 2021
Vorige week was ik op een bedrijventerrein waar auto’s worden gesloopt. Voordat die in de shredder gaan, worden eerst allerlei onderdelen die nog iets van restwaarde hebben gedemonteerd. En afgelopen week was ik in België. Zittend op een terras zag ik op het parkeerterrein even verderop een auto staan met het opschrift Auto/delen (zie foto). Mijn eerste gedachte was dat het hier ging om de auto van een bedrijfje dat handelt in auto-onderdelen. Het is tenslotte België; hun taal verschilt nou eenmaal ietsje van de onze, toch?! Pas zo’n 10 seconden later drong tot me door dat het ging om een bedrijf dat auto’s beheert die je deelt met anderen.
Ik deelde deze ervaring met mijn vrouw. Ze was nogal verbaasd en toch ook weer niet helemaal, mij kennende. Tùùrlijk ging het om het delen van een auto, zo liet ze gedecideerd blijken. En ze vond het maar gek dat ik eerst die andere uitleg had bedacht. Was dat raar?
Het is een gegeven dat ik geregeld een voor anderen onverwachte uitleg geef aan woorden. Die andere uitleg is eigenlijk nooit helemaal van logica gespeend. Dat geldt ook voor het hier gegeven voorbeeld. Maar niet van alle logica gespeend zijn wil nog niet zeggen dat het dus waar is. Ook dat moge blijken uit het hier gegeven voorbeeld. Het zou dus zomaar kunnen zijn dat ik wel een vrij logisch denkend mens ben, maar evengoed heel vaak de onjuiste uitleg volg. En wanneer mij de andere uitleg niet verteld wordt of wanneer ik maar niet ontvankelijk raak voor die andere uitleg, kan het zomaar gebeuren dat mensen mij gaan zien als eigenwijs. Terecht?
“Ik heb ‘m keer op keer gezegd dat de aarde plat is, maar hij luistert gewoon niet. Hij is echt stronteigenwijs!”
Er zijn toch wel een aantal voorwaarden voordat je iemand terecht eigenwijs mag noemen. De belangrijkste lijkt mij dat er sprake moet zijn van onwilligheid om na te denken over een alternatieve uitleg. Dat laat dus onverlet het recht om de eigen uitleg beter te vinden dan de alternatieve uitleg. Ook al vindt de meerderheid jouw uitleg raar, ook al ben je een minderheid van slechts één persoon, dan nog kan het zo zijn dat jouw uitleg de betere is en er dus geen sprake is van échte eigenwijsheid. Desalniettemin zal de meerderheid je wèl typeren als eigenwijs. Waarvan akte.
Toch hoeft het niet een kwestie te zijn van de ene uitleg die wedijvert met de andere. In mijn geval komt er nog iets anders om de hoek kijken. Het lijkt een attitude van me te zijn om nadelen te bedenken als anderen alleen maar voordelen opsommen, en andersom, om voordelen op te sommen als de anderen zich blindstaren op nadelen. Het hoeft trouwens niet te gaan om voor- of nadelen. Misschien is het beter om te spreken over het willen benoemen van factoren waaraan de anderen nog niet hadden gedacht. Daarmee zeg ik dan niet dat de al bedachte factoren onzin zijn. Wel wil ik dan het zicht verbreden, de anderen bewuster maken van andere factoren die ook overwogen moeten worden. Echter, het kan zomaar gebeuren dat mijn bijdrage wordt ervaren als verstorend. Zonder mij was er immers vast al snel consensus geweest. Het kan geen eigenwijsheid worden genoemd, maar voor het gemak noemen mensen dat vaak wel zo. Waarvan akte.
Artikel 1 – Allen die zich in Nederland bevinden, worden in gelijke gevallen gelijk behandeld. Discriminatie wegens godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras, geslacht of op welke grond dan ook, is niet toegestaan.
Idem kan het gaan om een andere uitleg, bijvoorbeeld van een paragraaf uit een handleiding of wetsartikel. Verschillend gevoel voor taal kan maken dat er een subtiel andere conclusie wordt getrokken. (Hoe bijv. in Artikel 1 ‘of op welke grond dan ook’ te interpreteren? De meesten lezen eraan voorbij, maar sommigen gaan ermee aan de haal en zoeken er de discussie over.) Wie van zichzelf vindt er beter in te zijn, voelt vaak de behoefte anderen te behoeden voor een foute interpretatie. Dat lijkt me op zich nobel, maar kijk uit. Wanneer het niet op tactische wijze gebracht wordt, is het al snel tegen het zere been. Het kan dus zomaar gebeuren dat je wordt ervaren als eigenwijs, bij wijze van zelfverdediging. Of wanneer de aangesprokenen het ervaren als nodeloos oponthoud, vindt men je al snel een lastige, eigenwijze zeur. Waarvan akte.
Wat moet je in een team of organisatie met zulke ‘eigenwijze’ mensen? Intelligentie en ervaring lijken mij van belang; ze kunnen foute keuzes voorkomen. Vooral de combinatie ervan is daarin krachtig. Het lijkt me een contradictio in terminis om zulke mensen eigenwijs te noemen. Maar goed, er spelen meer factoren een rol. Heel slimme en heel ervaren mensen zouden het weleens op zeker moment zat kunnen zijn om altijd maar weer sociaal tactisch de anderen te moeten zien te overtuigen, in plaats van gewoon te vertellen wat ze moeten doen of laten. Zeker in deze moderne tijd met zijn ‘agile’ manier van teamorganisatie – waarbij hiérarchie, althans voor het oog, wordt gemeden – is dat een dingetje geworden.
Ben jij iemand die makkelijk een ander eigenwijs noemt? Overdenk nog eens wat je dan feitelijk aan het doen bent. Misschien vind je zelf die typering van de ander vrij onschuldig of zie je het zelfs als een soort van compliment. Maar heb je dat dan ook in je nonverbale gedrag en je verdere toelichting voldoende laten blijken? Je kan er niet zomaar vanuit gaan dat de aangesprokene die typering vanzelfsprekend ‘sportief’ of als soort van compliment opvat. En als je het wel als kritiek bedoelt, verzeker jezelf er dan van dat je wel het juiste woord hebt gebruikt voor je kritiek. Wat mij betreft moet er echt sprake zijn van onwilligheid om andere meningen te overwegen, wil je terecht van eigenwijsheid worden beticht. Is die onwilligheid echt aantoonbaar? Vraag je dat vooral af voordat je de ander eigenwijs noemt.
Ben jij iemand die eigenwijs gevonden wordt en vind je dat onprettig? Weet dan dat veel mensen de term te pas én te onpas gebruiken. Misschien was het te pas, misschien te onpas. Wel is er ook in dat laatste geval altijd meer over te zeggen, zoals ik hierboven liet zien. Het is niet altijd simpel om de juiste analyse te maken. Wellicht kan je zo’n analyse dan het beste met vertrouwde mensen onder vier ogen proberen te maken.
https://www.autoweek.nl/autonieuws/artikel/gadget-belet-per-abuis-intrappen-gaspedaal/
Kijk, daar ga ik weer. Ik maar denken dat het er iets aan het gadget mankeerde.